Dự đoán sai lầm của các nhà kinh tế về suy thoái Mỹ: Lý do và bài học kinh nghiệm

Điều này càng trở nên rõ ràng hơn vào đầu năm nay. Tuy nhiên, trong khi hầu hết các nhà kinh tế đã từ bỏ những dự báo ảm đạm về suy thoái, nhiều người khác lại dự đoán Fed sẽ phải cắt giảm lãi suất nhiều lần để tránh suy thoái nếu lạm phát tiếp tục giảm. Dự báo này dường như cũng sai lầm, và hiện tại ngày càng nhiều nhà kinh tế đang thảo luận về viễn cảnh lãi suất cao hơn trong thời gian dài hơn.

Trong hai năm qua, suy thoái là điều dễ dự đoán. Cụ thể, Fed đã tăng lãi suất quỹ liên bang 525 bps từ tháng 3/2022 đến tháng 7/2023. Việc thắt chặt chính sách tiền tệ mạnh mẽ như vậy dường như chắc chắn sẽ gây ra rắc rối cho hệ thống tài chính, dẫn đến khủng hoảng tín dụng và sau đó là suy thoái. Khi đó, Fed sẽ buộc phải giảm lãi suất nhanh chóng. Đây là cách thức vận hành của hầu hết các chu kỳ chính sách tiền tệ kể từ những năm 1960.

Thực tế cũng có nhiều dấu hiệu đáng tin cậy dự báo suy thoái sắp tới. Đường cong lợi suất giữa trái phiếu chính phủ Mỹ đã đảo ngược vào mùa hè năm 2022, với lãi suất kỳ hạn ngắn hơn vượt qua lãi suất kỳ hạn dài hơn. Điều này từng xảy ra trước các cuộc suy thoái trước đó. Chỉ số được tính từ nhóm các chỉ báo nhanh đạt đỉnh cao kỷ lục vào tháng 12/2021 và giảm dần cho đến tháng 4 năm nay, báo hiệu suy thoái. Tốc độ tăng trưởng của M2 thực tế (đo lường lượng cung tiền) theo năm giảm xuống mức âm vào tháng 5/2022 và vẫn duy trì ở mức âm cho đến tháng 3 năm nay.

Lý do các nhà kinh tế sai lầm và các chỉ báo gây hiểu nhầm

Đây chính là lý do khiến các nhà kinh tế dự báo sai lầm và những chỉ báo trở nên gây hiểu nhầm: Suy thoái trước đây thường bắt nguồn từ khủng hoảng tín dụng, giá dầu tăng vọt hoặc bong bóng đầu cơ vỡ. Giống như những lần trước, đường cong lợi suất đảo ngược lần này dự báo chính xác về một cuộc khủng hoảng tài chính. Ngành ngân hàng từng khủng hoảng vào tháng 3/2023, nhưng nó diễn ra trong khoảng thời gian ngắn và không gây ra khủng hoảng tín dụng do Fed phản ứng nhanh chóng bằng chương trình cho vay khẩn cấp cho các ngân hàng.

Giá dầu thô cũng tăng vọt sau cuộc tấn công của Nga vào Ukraine hồi tháng 2/2022. Tuy nhiên, nguồn cung dồi dào trên toàn cầu và đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu yếu ớt đã nhanh chóng kéo giá dầu giảm xuống. Căng thẳng giữa Israel và Hamas có dấu hiệu leo thang thành xung đột khu vực vào tháng 3 cũng khiến giá dầu tăng trở lại, nhưng sau đó lại giảm.

Ngoài ra, nền kinh tế cũng cho thấy khả năng phục hồi vượt xa dự đoán của giới chuyên gia, chủ yếu nhờ chi tiêu của người tiêu dùng vẫn duy trì đà tăng trưởng. Nhiều hộ gia đình được hưởng lợi từ lãi suất cao hơn từ tiền gửi ngân hàng và các quỹ thị trường lãi suất. Thêm vào đó, nhiều người đã tận dụng việc giảm lãi suất kỷ lục để vay thế chấp mua nhà hoặc vay mới để trả các khoản vay thế chấp cũ trong giai đoạn 2020-2021.

Một trong những yếu tố quan trọng nhất giúp nền kinh tế Mỹ tránh được suy thoái: thế hệ baby boomer (những người sinh từ 1946 đến 1964) đang bước vào tuổi hưu trí với khối tài sản ròng kỷ lục - 76 nghìn tỷ USD. Họ chi tiêu mạnh tay cho ăn uống, du lịch biển, du lịch nói chung và chăm sóc sức khỏe. Điều này thúc đẩy các ngành dịch vụ mở rộng tuyển dụng, làm tăng thu nhập thực tế của người dân và kích thích chi tiêu thêm. Ngược lại, lĩnh vực hàng hóa của nền kinh tế đã rơi vào tình trạng "suy thoái tăng trưởng" kể từ khoảng tháng 3/2021, sau cơn sốt mua sắm hậu giãn cách. Tuy nhiên, chi tiêu cho hàng hóa vẫn duy trì ở mức cao kỷ lục khi tính theo lạm phát.

Ở các lĩnh vực khác: chính sách tiền tệ thắt chặt đã được bù đắp bởi chính sách tài khóa nới lỏng. Thâm hụt ngân sách liên bang tăng do chi tiêu nhiều cho cơ sở hạ tầng và các ưu đãi khuyến khích hoạt động sản xuất nội địa. Chi phí lãi vay ròng của chính phủ cũng tăng vọt, đẩy thu nhập lãi suất cá nhân lên mức cao nhất từ trước đến nay.

Lợi nhuận và dòng tiền của doanh nghiệp cũng được duy trì tốt. Lãi suất cao hơn không ảnh hưởng đến chi tiêu vốn của doanh nghiệp vì nhiều công ty đã huy động và tái cấp vốn khi lãi suất ở mức rất thấp trong giai đoạn 2020-2021. Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ của chính phủ cho việc gia tăng sản xuất trong nước và các khoản chi cho phần cứng, phần mềm công nghệ, nghiên cứu phát triển cũng góp phần thúc đẩy đầu tư. Kết quả là, tăng trưởng năng suất đã phục hồi vào năm ngoái và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh hơn.

Vậy còn về Chỉ số được tính từ nhóm các chỉ báo nhanh thì sao? Thực tế, chỉ số này không hiệu quả trong trường hợp này vì nó tập trung quá nhiều vào lĩnh vực hàng hóa vốn yếu kém và không đánh giá đúng vai trò của lĩnh vực dịch vụ đang hoạt động rất tích cực.

Giới kinh tế cần nhớ rằng lịch sử không lặp lại hoàn toàn và mô hình đơn giản đôi khi không đủ để phản ánh thực tế. Thay vào đó, họ nên dựa nhiều hơn vào phân tích logic để đưa ra dự báo.