Fed sẽ phải tránh lặp lại sai lầm trong quá khứ

Dưới thời Jerome Powell, Fed được xem là một trong những nhiệm kỳ kém may mắn nhất trong lịch sử hiện đại, liên tục đối mặt với các cú sốc từ bên ngoài như đại dịch Covid-19, sự gián đoạn hậu đại dịch và làn sóng bất ổn do chính sách thuế quan gây ra. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại hơn là các yếu tố bất lợi này đã tương tác với những điểm yếu nội tại do chính Fed tạo ra, bao gồm hàng loạt sai lầm trong phân tích, dự báo, truyền thông và hoạch định chính sách. Trong bối cảnh đó, niềm tin của thị trường vào khả năng điều hành của ngân hàng trung ương lớn nhất thế giới đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Không chỉ chịu ảnh hưởng từ những cú sốc lớn như đại dịch Covid-19 hay bất ổn do chính sách thuế quan, Fed dưới thời Jerome Powell còn bị chi phối bởi chính những điểm yếu nội tại mà cơ quan này tự tạo ra. Từ việc đánh giá sai lạm phát là "tạm thời" năm 2021, các dự báo thiếu chính xác, truyền thông gây nhiễu đến cách ứng phó chính sách thiếu linh hoạt, Fed đã nhiều lần lỡ nhịp trong điều hành. Sự bảo thủ khiến các sai lầm lặp lại và ngày càng bị khuếch đại bởi bối cảnh toàn cầu nhiều biến động. Hệ quả là uy tín thị trường và tính độc lập chính trị của Fed bị xói mòn – một diễn biến đặc biệt đáng lo ngại trong giai đoạn mà nền kinh tế Mỹ đang thiếu vắng những điểm tựa rõ ràng, và ngân hàng trung ương này sẽ phải đối mặt với những lựa chọn chính sách đầy rủi ro trong thời gian tới.

Làn sóng điều chỉnh dự báo từ các định chế tài chính hàng đầu Phố Wall đang phác họa một bức tranh ngày càng ảm đạm cho kinh tế Mỹ, đồng thời khoét sâu thêm thế khó trong điều hành chính sách của Fed. Hàng loạt tổ chức đã đồng loạt hạ dự báo tăng trưởng, nâng dự báo lạm phát và cảnh báo rằng các rủi ro kinh tế vẫn nghiêng về hướng bất lợi – kể cả sau khi đã cập nhật các con số. Trong số đó, JPMorgan nổi bật với dự báo tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng lên 5.3% và lạm phát vọt lên 4.4%. Diễn biến này đẩy Fed vào thế lưỡng nan khi hai mục tiêu cốt lõi – kiểm soát lạm phát và bảo đảm việc làm – đồng thời suy yếu, khiến mọi lựa chọn chính sách từ đây trở nên vừa rủi ro vừa dễ gây tranh cãi.

Dù từng đối mặt với chính sách thuế quan trong nhiệm kỳ đầu của Trump, Fed nay lại phải đương đầu với một vòng áp thuế mới có quy mô lớn hơn, phức tạp hơn và khó lường hơn nhiều. Khác với trước kia, các mức thuế lần này không chỉ được áp dụng rộng rãi hơn mà còn đi kèm nguy cơ cao về những phản ứng trả đũa từ các đối tác thương mại, khiến cục diện trở nên khó kiểm soát. Trong bối cảnh đó, việc hoạch định chính sách tiền tệ của Fed trở nên khó khăn gấp bội, bởi mọi phản ứng vội vàng đều có thể gây ra những hệ lụy ngoài dự tính.

Trong đại dịch, việc hạ lãi suất và bơm tiền là lựa chọn không phải bàn cãi khi nền kinh tế rơi vào trạng thái tê liệt. Ngay cả sau đó, khi Fed sai lầm với nhận định lạm phát chỉ là "tạm thời", thì tình thế lạm phát leo thang cũng nhanh chóng buộc ngân hàng trung ương phải xoay trục chính sách một cách quyết đoán. Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại lại đặt ra một thế khó phức tạp hơn nhiều, khi nguy cơ thất nghiệp gia tăng và lạm phát trở lại cùng lúc. Đáng lo hơn, Fed đã khởi đầu quá trình ra quyết sách lần này bằng việc đánh giá hời hợt các tín hiệu suy yếu từ nền kinh tế và lặp lại sai lầm cũ khi xem nhẹ tác động lạm phát từ thuế quan bằng cách gán nhãn "tạm thời". Dù Chủ tịch Powell đã nhanh chóng đính chính phát ngôn của mình chỉ một tuần sau đó, sự khởi đầu chệch choạc này vẫn làm dấy lên lo ngại rằng Fed có thể lại một lần nữa chậm chân trước những diễn biến phức tạp của nền kinh tế.

Trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu đầy biến động, Fed đang đứng trước một kịch bản quen thuộc: phản ứng bằng cách hạ lãi suất mỗi khi xuất hiện dấu hiệu bất ổn. Đây không chỉ là hệ quả của những áp lực kinh tế thực tế như nguy cơ thất nghiệp gia tăng, mà còn là phản xạ đã ăn sâu vào tâm lý thị trường – nơi các nhà đầu tư luôn kỳ vọng Fed sẽ nhanh chóng nới lỏng chính sách tiền tệ mỗi khi có sóng gió. Việc giới giao dịch vội vàng dự đoán hơn bốn đợt cắt giảm lãi suất, thậm chí kêu gọi hành động khẩn cấp giữa kỳ, là minh chứng rõ ràng. Tuy nhiên, sự trỗi dậy trở lại của áp lực lạm phát khiến lựa chọn này trở nên nguy hiểm. Sau ba năm vẫn chưa thể đưa lạm phát về ngưỡng mục tiêu, nếu Fed tiếp tục phản ứng theo quán tính thay vì lý trí, họ không chỉ đánh mất công cụ kiểm soát giá cả, mà còn phải đối mặt với nguy cơ làm sống lại một thời kỳ lạm phát kéo dài đầy bất ổn.

Sau những sai lầm nghiêm trọng trong phân tích và điều hành, điều mà Fed cần lúc này không phải là thêm những hành động quyết đoán mà cần phải chậm lại. Sự thiếu thận trọng trong quá khứ đã khiến Fed đánh mất uy tín, làm suy yếu tính độc lập chính trị và khiến thị trường trở nên nghi ngờ hơn với mọi phát ngôn chính sách. Trong bối cảnh nền kinh tế đang đối mặt đồng thời với nguy cơ suy thoái và áp lực giá cả, một cách tiếp cận khiêm tốn – biết lắng nghe, điều chỉnh linh hoạt, tránh tự mãn – sẽ là yếu tố then chốt giúp tránh tái diễn những sai lầm cũ và bảo vệ nền kinh tế khỏi một chu kỳ đình lạm đầy nguy hiểm.