Lợi thế của Mỹ không lớn hơn châu Âu, vậy tại sao lục địa này luôn tụt lại phía sau?

Mỹ, vào đầu thiên niên kỷ, đã không "lên kế hoạch" để vượt qua châu Âu. Mỹ không có phiên bản báo cáo năng lực cạnh tranh như của Mario Draghi. Mỹ không đưa ra một chương trình nghị sự tương đương với chương trình nghị sự Lisbon, chương trình nghị sự này vào năm 2000 đã cam kết EU sẽ xây dựng nền kinh tế tri thức năng động nhất trên thế giới. Mỹ đã vô cùng cẩu thả trong báo cáo. Tuy nhiên, giờ đây thế giới đang chứng kiến sự khác biệt rõ ràng giữa hai bờ Đại Tây Dương về kết quả vật chất, kéo dài suốt hai thập kỷ. Và châu Âu từ ban đầu đã nghèo hơn.

Điều gần nhất mà Washington có về một tầm nhìn kinh tế sơ đồ trong giai đoạn này là chủ nghĩa bảo hộ của Joe Biden. Draghi đang bị chỉ trích một cách có cơ sở vì muốn áp dụng chủ nghĩa này. Nhưng ngay cả khi ông đề xuất bắt chước sự tự do của thị trường Mỹ, làm sao ông có thể thực hiện được? Bất kể điều gì đã kìm hãm châu Âu so với Mỹ, vẫn có những lý do văn hóa để nghi ngờ rằng điều này có thể được khắc phục. Cuối cùng, châu Âu là một nơi khác biệt.

Nếu vấn đề của châu Âu là không thể thực hiện Bidenomics, thì vấn đề đó sẽ tồn tại mãi. Khoảng 67 năm sau Hiệp ước Rome, EU có ngân sách chỉ chiếm 1% sản lượng của liên minh. Ngay cả khi ngân sách được cải thiện, sự tăng lên nay không chắc chắn vì các đảng chống Brussels đang phát triển mạnh trên khắp lục địa, chắng ai dám mơ tới mức xấp xỉ ngân sách liên bang của Mỹ. Chẳng ai mong đợi, ngay cả khi các quyền phủ quyết quốc gia bị cắt giảm đôi chút, như Draghi mong muốn, quy trình ra quyết định của châu Âu sẽ giống Washington? Chưa nói đến Bắc Kinh? Đây không phải là sự thất bại của lãnh đạo. Châu Âu đơn giản không phải là một quốc gia.

Tuy nhiên, nếu gánh nặng của châu Âu là chính phủ, thì cũng không có nhiều câu trả cho điều này. Người châu Âu có kỳ vọng cao hơn về phúc lợi nhà nước so với người Mỹ. Bất kể gốc rễ của điều này là gì - giáo lý xã hội Công giáo, tàn dư của nghĩa vụ giữa các giai cấp từ thời phong kiến, sự suy đồi - thì đó là một đặc điểm văn hóa. Các nhà lãnh đạo chống lại điều này có nguy cơ gây rối loạn dân sự (Margaret Thatcher, Emmanuel Macron) hoặc thất bại trong cuộc bầu cử (Gerhard Schröder). Những người ủng hộ Brexit cho rằng Anh là "Anglo-Saxon" về những điều này nên đề xuất mức nghỉ phép có lương theo luật định của Mỹ - tức là bằng không - và chờ phản ứng.

Tuy nhiên, lý do thứ ba khiến châu Âu tương đối trì trệ là thị trường đơn lẻ chưa hoàn thiện của họ. Draghi thể hiện tốt nhất trong việc thúc đẩy hội nhập thị trường vốn. Tuy nhiên, cuối cùng, không thể phủ nhận thực tế là Mỹ có một ngôn ngữ duy nhất hoặc ít nhất là ngôn ngữ chiếm ưu thế áp đảo. Không phải tất cả các quốc gia đều như vậy (Ấn Độ). Một thực thể đa quốc gia gồm 27 thành viên chắc chắn không như vậy. Rào cản văn hóa đối với việc mở rộng quy mô kinh doanh trên khắp châu Âu không thể thấp như ở Mỹ, nơi đã là một đất nước thống nhất lâu hơn Đức hoặc Ý, chứ đừng nói đến EU.

Đây là những khác biệt vượt thời gian giữa hai bên bờ Bắc Đại Tây Dương. Nhưng cũng có những khác biệt mới hơn. Vào những năm 1990, độ tuổi trung bình của Mỹ không thấp hơn nhiều so với ở châu Âu. Khoảng cách đã nới rộng kể từ đó. (Một phần là sự phản ánh về tuổi thọ của người châu Âu.) Nếu tất cả yếu tố khác đều như nhau, có thể mong đợi điều này sẽ dẫn đến một châu Âu ngày càng kém năng động hơn. Nhưng những thứ khác thì không như nhau. Mỹ đã trở thành nhà sản xuất dầu mỏ và khí đốt tự nhiên lớn nhất trên Trái đất. Châu Âu không có cùng vận may về địa chất, ngay cả trước khi có sự bùng nổ đá phiến của Mỹ.

Trên thực tế, nếu cộng tất cả các lợi thế của Mỹ - khoáng sản, nhân khẩu học, ngôn ngữ - điều đáng ngạc nhiên là lợi thế kinh tế của nước này so với châu Âu thậm chí còn không lớn hơn. Và điều này không đề cập đến nguồn tài nguyên vô hình là tinh thần kinh doanh. Một nhà đầu tư người Mỹ tại Anh đã kể với tôi điều khiến anh ấy ấn tượng về quê hương mình: rất ít người khoe khoang với lớp tốt nghiệp rằng họ sẽ khởi nghiệp. Vấn đề văn hóa này liệu có thể khắc phục được bằng các biện pháp kỹ thuật không?

Có lẽ sự bất thường không phải là hiệu suất của châu Âu, mà là những thập kỷ trước đó. Cái mà Draghi gọi là "mô hình xã hội" của châu Âu đã được sàng lọc từ một số đối thủ cạnh tranh khốc liệt. Trung Quốc đang “dò dẫm” để bước ra thế giới. Ấn Độ đã tự do hóa muộn vào năm 1991. Mô hình khó đánh bại của Mỹ có lẽ phù hợp với thế kỷ này hơn cả thế kỷ trước.

Đừng nhầm lẫn sự chấp nhận thực tại này với sự lo lắng. Châu Âu vẫn là nơi đáng sống hơn. Điều đáng nói là giới tinh hoa Mỹ thường xuyên lui tới lục địa này nhiều hơn những người đồng cấp châu Âu của họ đáp lại. Trên thực tế, sự miễn cưỡng cải cách của châu Âu không thể tách rời khỏi sự ngọt ngào của cuộc sống nơi đây đối với nhiều người. Chỉ là báo cáo của Draghi sẽ không phải là báo cáo cuối cùng. Bất cứ khi nào một báo cáo được công bố, điều cần làm là ca ngợi nội dung nhưng đặt câu hỏi về tính khả thi của chúng. Nếu một kế hoạch không thể áp dụng về mặt chính trị và văn hóa, thì đó không phải là một kế hoạch tốt.