Mỹ không kích hạt nhân Iran: Giá dầu leo thang, thị trường toàn cầu đối mặt rủi ro địa chính trị

Một cuộc tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran đang làm dấy lên lo ngại rằng giá dầu có thể tiếp tục tăng mạnh và kích hoạt làn sóng tìm kiếm tài sản trú ẩn an toàn trên toàn cầu. Các nhà đầu tư đang theo dõi sát sao cách cuộc khủng hoảng leo thang này sẽ ảnh hưởng đến kinh tế thế giới.

Tại Trung Đông, nơi thị trường chứng khoán giao dịch vào Chủ Nhật, phản ứng ban đầu cho thấy giới đầu tư đang đặt cược vào kịch bản dovish, dù Iran đã tăng cường phóng tên lửa đáp trả sau khi Mỹ bất ngờ can thiệp sâu rộng vào khu vực. Trong bài phát biểu được truyền hình toàn quốc, Tổng thống Mỹ Donald Trump mô tả cuộc tấn công là “một thành công quân sự ngoạn mục”, tuyên bố rằng các cơ sở làm giàu hạt nhân chủ chốt của Iran “đã bị phá hủy hoàn toàn và triệt để”. Ông cảnh báo Mỹ có thể tấn công thêm nếu Iran không đồng ý đàm phán hòa bình.

Phía Iran tuyên bố giữ quyền sử dụng mọi phương án tự vệ và cảnh báo sẽ có “những hậu quả vĩnh viễn”. Ngoại trưởng Abbas Araqchi khẳng định Iran đang chuẩn bị đáp trả và chỉ xem xét con đường ngoại giao sau khi hoàn tất phản ứng quân sự.

Giới đầu tư cho biết họ kỳ vọng sự can thiệp của Mỹ sẽ gây ra làn sóng bán tháo khi các thị trường lớn mở cửa trở lại, đồng thời thúc đẩy nhu cầu đối với USD và các tài sản trú ẩn. Tuy nhiên, họ cũng cảnh báo rằng mức độ bất ổn còn rất lớn. Theo Mark Spindel, giám đốc đầu tư tại Potomac River Capital, thị trường sẽ rơi vào hoảng loạn trong ngắn hạn, giá dầu có thể bật tăng ngay khi mở cửa, nhưng thiệt hại thực tế vẫn chưa được đánh giá đầy đủ. Ông cũng cho rằng tình hình hiện tại sẽ làm gia tăng biến động, đặc biệt là trên thị trường năng lượng, do sự hiện diện quân sự của Mỹ tại nhiều nơi có thể bị ảnh hưởng.

Một chỉ báo đáng chú ý về tâm lý thị trường là giá của ether – đồng tiền mã hóa lớn thứ hai – đã giảm mạnh 8.5% trong phiên giao dịch Chủ Nhật, nâng tổng mức giảm kể từ sau các cuộc tấn công đầu tiên của Israel vào ngày 13 tháng 6 lên tới 13%.

Tuy nhiên, các thị trường chứng khoán lớn trong khu vực lại tỏ ra bình thản. Các chỉ số tại Qatar, Ả Rập Saudi và Kuwait tăng nhẹ hoặc giữ nguyên. Đáng chú ý, chỉ số chính tại Tel Aviv (Israel) thậm chí còn lập đỉnh lịch sử mới.

Giá dầu và áp lực lạm phát

Mối quan tâm hàng đầu hiện nay là tác động của căng thẳng tại Trung Đông đối với giá dầu, từ đó ảnh hưởng đến lạm phát toàn cầu. Nếu lạm phát gia tăng, kỳ vọng về việc cắt giảm lãi suất trong ngắn hạn có thể tiêu tan. Chuyên gia năng lượng Saul Kavonic từ công ty MST Marquee nhận định rằng Iran có thể trả đũa bằng cách tấn công lợi ích dầu mỏ của Mỹ tại khu vực, như các cơ sở tại Iraq, hoặc gây rối tuyến vận chuyển chiến lược qua Eo biển Hormuz – nơi trung chuyển dầu chủ chốt của các nước xuất khẩu như Ả Rập Saudi, UAE, Iraq và Kuwait.

Theo Kavonic, phản ứng của Iran trong vài giờ hoặc vài ngày tới sẽ là yếu tố then chốt. Nếu Iran hành động như những gì từng đe dọa, giá dầu có thể vượt mốc 100 USD/thùng. Thực tế, dầu Brent đã tăng tới 18% kể từ ngày 10 tháng 6, chạm mức gần 79.04 USD vào thứ Năm – mức cao nhất trong gần năm tháng. Ngược lại, chỉ số S&P 500 tại Mỹ gần như không thay đổi sau khi giảm nhẹ vào ngày 13 tháng 6 khi Israel bắt đầu không kích Iran.

Jamie Cox, giám đốc tại Harris Financial Group, cho rằng giá dầu có thể tăng vọt trong vài ngày tới trước khi ổn định trở lại nếu Iran quyết định tìm kiếm một thỏa thuận hòa bình. Theo ông, với việc Mỹ đã phá hủy hoàn toàn năng lực hạt nhân của Iran, Tehran đã mất hết ưu thế đàm phán và có thể buộc phải nhượng bộ.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng cú sốc giá dầu nếu xảy ra sẽ giáng thêm một đòn vào nền kinh tế toàn cầu vốn đã chịu áp lực từ các chính sách của chính quyền Trump. Mặc dù vậy, lịch sử cho thấy tác động tiêu cực lên thị trường chứng khoán thường chỉ mang tính tạm thời. Trong các cuộc khủng hoảng trước như chiến tranh Iraq năm 2003 hay vụ tấn công vào cơ sở dầu mỏ của Ả Rập Saudi năm 2019, chứng khoán ban đầu giảm nhưng sau đó phục hồi và giao dịch cao hơn trong các tháng tiếp theo. Theo dữ liệu từ Wedbush Securities và CapIQ Pro, chỉ số S&P 500 trung bình giảm 0.3% trong ba tuần đầu sau khi xung đột bùng nổ, nhưng lại tăng 2.3% sau hai tháng.

Triển vọng trái chiều cho USD

Căng thẳng leo thang cũng mang đến kịch bản phức tạp cho USD. Đồng tiền này đã suy yếu trong năm nay do lo ngại về việc Mỹ đang mất dần vị thế đặc biệt của mình. Trong ngắn hạn, nếu Mỹ chính thức tham chiến, nhu cầu tìm nơi trú ẩn an toàn có thể hỗ trợ USD tăng giá, ít nhất là tạm thời.

Chiến lược gia trưởng Steve Sosnick tại IBKR cho rằng nếu thị trường chứng kiến một làn sóng tìm kiếm tài sản an toàn, điều này sẽ kéo lợi suất trái phiếu đi xuống và hỗ trợ đồng USD. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng khó có thể hình dung một kịch bản mà thị trường chứng khoán không phản ứng tiêu cực – câu hỏi là mức độ phản ứng sẽ sâu đến đâu.

Trong khi đó, Jack McIntyre – giám đốc danh mục đầu tư tại Brandywine Global – cho biết không chắc trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ được hưởng lợi như thường thấy trong khủng hoảng, do thị trường hiện tại vẫn cực kỳ nhạy cảm với lạm phát. Ông nhận định nếu tình hình dẫn tới một sự thay đổi chế độ ở Iran theo hướng cởi mở hơn, điều đó có thể tạo ra tác động lớn hơn nhiều cho kinh tế toàn cầu trong dài hạn.