Năm 2025 - năm của rủi ro kinh tế toàn cầu?

Năm 2024, các ngân hàng trung ương trên toàn cầu cuối cùng đã bắt đầu chu kỳ hạ lãi suất sau khi kiềm chế được lạm phát mà không gây ra suy thoái kinh tế. Tuy nhiên, niềm vui này chưa kịp lan tỏ, thì một loạt thách thức mới lại hiện hữu trong năm 2025.

Mặc dù các ngân hàng trung ương toàn cầu đã thành công trong việc kiềm chế lạm phát mà không gây ra suy thoái kinh tế toàn diện và thúc đẩy thị trường chứng khoán Mỹ - Âu đạt đỉnh điểm lịch sử, tạo nên một "năm vàng" cho giới siêu giàu với sự gia nhập của 141 tỷ phú mới (theo Forbes), song thực tế kinh tế vĩ mô lại không được phản ánh tích cực trong tâm lý cử tri.

Cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt đang để lại những hệ lụy sâu sắc trên phạm vi toàn cầu. Bắt nguồn từ chuỗi tăng giá liên tiếp sau đại dịch, cuộc khủng hoảng này đã tạo ra làn sóng bất mãn chính trị mạnh mẽ, thể hiện qua kết quả các cuộc bầu cử năm 2023 tại nhiều quốc gia. Từ những nền kinh tế mới nổi như Ấn Độ, Nam Phi cho đến các cường quốc phương Tây như châu Âu và Hoa Kỳ, cử tri đều bày tỏ sự không hài lòng với chính quyền đương nhiệm thông qua lá phiếu của mình.

Bức tranh kinh tế năm 2025 đang hiện ra với những gam màu u ám hơn. Một mối đe dọa đáng kể đến từ khả năng nổ ra cuộc chiến thương mại mới, được kích hoạt bởi chính sách thuế nhập khẩu của chính quyền Trump. Diễn biến này có thể kích hoạt một làn sóng lạm phát mới, đẩy nền kinh tế toàn cầu vào tình trạng suy thoái, hoặc tệ hơn là cả hai kịch bản cùng xảy ra. Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp hiện đang ở mức thấp chưa từng có, nhưng các chuyên gia cảnh báo về nguy cơ con số này có thể tăng vọt trong thời gian tới.

Thêm vào đó, tình hình địa chính trị càng làm trầm trọng thêm những bất ổn kinh tế. Cuộc xung đột kéo dài tại Ukraine, tình hình căng thẳng tại Trung Đông, cùng với tình trạng bế tắc trong chính trường Đức và Pháp đang tạo ra nhiều bất định. Đặc biệt, những biến động kinh tế tại Trung Quốc - động lực tăng trưởng quan trọng của kinh tế toàn cầu - càng khiến viễn cảnh trở nên phức tạp. Trong bối cảnh đó, chi phí ngày càng tăng để ứng phó với biến đổi khí hậu đang trở thành gánh nặng không nhỏ đối với ngân sách của các quốc gia, góp phần làm sâu sắc thêm những thách thức kinh tế hiện hữu.

Thực trạng này đặc biệt nghiêm trọng đối với các nước nghèo. Theo Ngân hàng Thế giới, đây là giai đoạn kinh tế tồi tệ nhất trong hai thập kỷ qua đối với các quốc gia này, khi họ không thể tận dụng được đà phục hồi sau đại dịch. Những rủi ro mới như suy giảm thương mại và điều kiện tài chính khó khăn càng khiến tình hình thêm trầm trọng. Đối với các nền kinh tế phát triển, chính phủ phải đối mặt với thách thức cấp bách: làm thế nào để xoa dịu sự bất mãn của cử tri về sức mua suy giảm, chất lượng sống xuống cấp và triển vọng tương lai mờ mịt. Sự thất bại trong việc này có thể dẫn đến sự trỗi dậy mạnh mẽ của các đảng cực đoan, làm gia tăng sự chia rẽ chính trị và gây ra tình trạng bế tắc trong hệ thống nghị viện.

Áp lực tài chính càng trở nên nặng nề hơn khi các quốc gia phải cân đối ngân sách eo hẹp sau đại dịch để đáp ứng các ưu tiên chi tiêu mới: ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quốc phòng và chăm sóc dân số già. Chỉ có những nền kinh tế vững mạnh mới có thể tạo ra nguồn thu cần thiết. Việc tiếp tục gia tăng nợ công, một giải pháp quen thuộc nhưng thiếu bền vững, sẽ đẩy các quốc gia vào nguy cơ khủng hoảng tài chính. Như nhận định của Chủ tịch ECB Christine Lagarde, năm 2025 sẽ đầy rẫy những bất ổn. Việc liệu Tổng thống Trump có thực hiện chính sách thuế quan lên tới 60% đối với hàng hóa Trung Quốc hay không vẫn là một ẩn số, ảnh hưởng trực tiếp đến các ngành công nghiệp và dẫn đến phản ứng dây chuyền.

Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đang đối mặt với áp lực chuyển đổi mô hình tăng trưởng, giảm phụ thuộc vào sản xuất và tăng cường phân phối thu nhập cho người dân.

Châu Âu, đang tụt hậu so với Mỹ về tăng trưởng kinh tế sau đại dịch, cần giải quyết những vấn đề cốt lõi như thiếu đầu tư và thiếu hụt nhân lực, song điều này đòi hỏi phải tháo gỡ bế tắc chính trị tại Đức và Pháp.

Đối với nhiều nền kinh tế khác, sự tăng giá của USD, hậu quả của chính sách lạm phát của chính quyền Trump, sẽ gây ra nhiều khó khăn, thu hút dòng vốn đầu tư ra khỏi các nước này.

Cuối cùng, những bất ổn chính trị - quân sự tại Ukraine và Trung Đông, ảnh hưởng trực tiếp đến giá năng lượng toàn cầu, càng làm gia tăng tính không chắc chắn của bức tranh kinh tế thế giới. Hiện tại, các nhà hoạch định chính sách và thị trường tài chính đang hy vọng nền kinh tế toàn cầu có thể vượt qua được những thách thức này, nhưng như Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã cảnh báo: "Hãy chủ động đối phó với những bất ổn sắp xảy ra."