Trong bối cảnh châu Âu đang phản ứng dữ dội trước đường lối gây tranh cãi của chính quyền Trump về việc chấm dứt xung đột tại Ukraine, giới phân tích chính trị đang xem xét khả năng Trung Quốc có thể trở thành trung gian hòa giải. Bắc Kinh, với chiến lược giữ khoảng cách thận trọng, đang nổi lên như một nhân tố tiềm năng trong các cuộc đàm phán ngừng bắn, dù bối cảnh địa chính trị hiện tại chứa đựng vô số biến số phức tạp.

Những nỗ lực ngoại giao gần đây của Trung Quốc trong xung đột Israel-Hamas đã phản ánh tham vọng định vị mình như một cường quốc kiến tạo hòa bình toàn cầu. Tuy nhiên, trường hợp Ukraine lại mang tính nhạy cảm hơn nhiều, khi Bắc Kinh dường như muốn đạt được ảnh hưởng địa chính trị mà không phải gánh vác trách nhiệm bảo đảm an ninh dài hạn - một vai trò vốn đòi hỏi cam kết đáng kể về nguồn lực và vị thế chính trị.

Mối quan hệ Trung-Nga hiện đạt đến mức độ gắn kết chiến lược chưa từng có. Tuyên bố về quan hệ đối tác "không giới hạn" giữa hai nước - một khái niệm được Bắc Kinh định hình từ năm 2021 và được tái khẳng định ngay trước cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine - minh chứng cho mức độ liên kết này. Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã xác định Trung Quốc là "yếu tố hỗ trợ quyết định" cho nỗ lực chiến tranh của Điện Kremlin, thông qua việc cung cấp các nguồn lực thiết yếu giúp duy trì khả năng sản xuất quốc phòng của Moscow trước áp lực trừng phạt quốc tế.

Động lực thúc đẩy Trung Quốc duy trì quan hệ chiến lược với Nga bắt nguồn từ những tính toán địa chính trị thực dụng. Đường biên giới dài 4.300 km giữa hai nước - gần tương đương toàn bộ chiều dài của châu Âu - tạo ra mối quan tâm an ninh chung không thể phủ nhận. Đồng thời, căng thẳng ngày càng gia tăng với Hoa Kỳ và trật tự quốc tế do phương Tây dẫn dắt - đặc biệt là sau chiến lược kiềm chế Trung Quốc quyết liệt trong nhiệm kỳ đầu của Trump - đã củng cố nhận thức của Bắc Kinh về tầm quan trọng chiến lược của Moscow.

Những năm gần đây chứng kiến sự hợp tác ngày càng sâu rộng giữa Bắc Kinh và Moscow, từ các cuộc tập trận quân sự chung đến phối hợp chặt chẽ trong các tổ chức đa phương nhằm đối trọng với ảnh hưởng của Washington. Mối liên kết chiến lược này không chỉ phục vụ lợi ích kinh tế song phương mà còn tạo thành một trục quyền lực thách thức cán cân địa chính trị toàn cầu, khiến vai trò hòa giải tiềm tàng của Trung Quốc trong xung đột Ukraine trở thành một ẩn số địa chính trị đầy tính toán.

Những thay đổi đột ngột trong chính sách Ukraine của chính quyền Trump đã tạo ra một tình thế mới khiến Bắc Kinh hết sức dè chừng. Dù công khai bày tỏ ủng hộ sự đồng thuận giữa Washington và Moscow, Trung Quốc đang âm thầm lo ngại về khả năng hai cường quốc này nhanh chóng hàn gắn quan hệ, tạo nên một liên minh tiềm tàng có thể gạt Bắc Kinh ra khỏi vị thế ảnh hưởng hiện tại.

Vị thế của Trung Quốc với tư cách là đối tác thương mại hàng đầu của Nga tạo nên đòn bẩy kinh tế không thể phủ nhận. Sự phụ thuộc ngày càng tăng của Moscow vào thị trường và nguồn vốn Trung Quốc - đặc biệt trong bối cảnh trừng phạt quốc tế - đã trang bị cho Bắc Kinh công cụ gây áp lực đáng kể. Nếu muốn, Trung Quốc hoàn toàn có thể vận dụng ảnh hưởng này để thúc đẩy Moscow hướng tới một thỏa thuận ngừng bắn, qua đó giành được tiếng nói trong bất kỳ giải pháp hòa bình nào - một kịch bản không đi ngược lại lợi ích chiến lược dài hạn của Bắc Kinh và thậm chí còn tạo điểm tương đồng hiếm hoi giữa Trung Quốc và Mỹ.

Tuy nhiên, rào cản lớn nhất đối với vai trò hòa giải tiềm năng của Trung Quốc chính là sự thiếu vắng niềm tin từ các nhà lãnh đạo châu Âu. Mặc dù Bắc Kinh đã thực hiện nhiều nỗ lực ngoại giao nhằm duy trì quan hệ với châu Âu kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, phần lớn giới chức EU vẫn nhìn nhận Trung Quốc qua lăng kính đối lập chiến lược. Nghịch lý là càng cố gắng giải thích lập trường đối với Moscow, Bắc Kinh dường như càng gặp phải sự nghi ngờ sâu sắc hơn từ Brussels.

Chính sách "giảm rủi ro" mà EU áp dụng nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong các ngành công nghệ chiến lược và chuỗi cung ứng quan trọng đã làm trầm trọng thêm căng thẳng song phương. Giới hoạch định chính sách châu Âu ngày càng cảnh giác với mọi đề xuất hòa bình từ Bắc Kinh, coi đó là nỗ lực củng cố vị thế địa chính trị hơn là giải quyết xung đột thực chất.

Lãnh đạo Trung Quốc cũng phải đối mặt với bài toán chiến lược phức tạp: làm thế nào để tận dụng sự rạn nứt trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương mà không kích hoạt phản ứng mạnh mẽ từ Washington. Một chiến lược quá hung hăng có thể khiến chính quyền Trump đẩy mạnh các biện pháp kiềm chế Trung Quốc toàn diện, từ hạn chế thương mại, phong tỏa công nghệ đến tăng cường hiện diện quân sự ở châu Á-Thái Bình Dương - một kịch bản đi ngược lại lợi ích cốt lõi của Bắc Kinh trong giai đoạn điều chỉnh chính sách đối ngoại hiện nay.

Mặc dù vẫn duy trì quan điểm ủng hộ Nga trên nhiều vấn đề quốc tế, những dấu hiệu gần đây cho thấy Bắc Kinh đang thận trọng điều chỉnh cách tiếp cận đối với mối quan hệ này. Một thay đổi tinh tế nhưng đáng chú ý là việc từ tháng 5/2022, các tuyên bố chính thức của Trung Quốc đã không còn sử dụng cụm từ "quan hệ đối tác không giới hạn" khi đề cập đến Moscow. Sự điều chỉnh ngôn từ này phản ánh tính toán chiến lược của Bắc Kinh, lo ngại về những rủi ro tiềm ẩn khi gắn quá chặt vận mệnh của mình với chiến lược đối đầu toàn diện của Điện Kremlin.

Giới phân tích chính trị cho rằng việc tiếp tục hỗ trợ vô điều kiện cho cuộc đối đầu kéo dài của Putin với phương Tây có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến lợi ích kinh tế và địa chính trị của Trung Quốc. Bắc Kinh đang phải đối mặt với áp lực từ nhiều mặt trận: vừa muốn duy trì quan hệ với đối tác thương mại lớn là châu Âu, vừa tránh bị cuốn vào vòng xoáy trừng phạt thứ cấp của phương Tây, đồng thời cân nhắc về khả năng xung đột kéo dài sẽ làm suy yếu nền kinh tế toàn cầu vốn đã mong manh.

Tuy nhiên, việc từ bỏ đồng minh hạt nhân quan trọng nhất cũng tiềm ẩn những hệ quả chiến lược không kém phần nghiêm trọng. Trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ-Trung ngày càng gay gắt, Moscow vẫn là đối tác không thể thay thế đối với Bắc Kinh trong nhiều lĩnh vực: từ cung cấp năng lượng, chuyển giao công nghệ quân sự đến hợp tác trong các diễn đàn quốc tế. Đây chính là nghịch lý trong cụm từ "không giới hạn" - một mối quan hệ mà trong thực tế, Trung Quốc buộc phải thiết lập những giới hạn chiến lược rõ ràng.

Trong tình thế phức tạp hiện nay, Trung Quốc đang tìm kiếm điểm cân bằng tinh tế: vừa duy trì quan hệ chiến lược với Nga, vừa giảm thiểu chi phí địa chính trị của mối quan hệ này. Việc tham gia vào quá trình chấm dứt xung đột Ukraine có thể mang lại lợi ích kép: nâng cao vị thế toàn cầu của Bắc Kinh như một nhà kiến tạo hòa bình có trách nhiệm, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều chỉnh lại mối quan hệ với Moscow mà không làm tổn hại đến lợi ích cốt lõi của cả hai bên.

Thay vì cam kết vào các sáng kiến hòa bình cụ thể với rủi ro cao, chiến lược ngoại giao linh hoạt vẫn là lựa chọn ưu tiên của Bắc Kinh: đưa ra những tuyên bố mang tính xây dựng nhưng tránh bất kỳ cam kết hành động nào. Cách tiếp cận thận trọng này cho phép Trung Quốc duy trì không gian chiến lược để ứng phó với chính sách khó lường của Trump - một tổng thống đã từng phát động chiến tranh thương mại và đang có khả năng tái áp đặt các biện pháp kiềm chế quyết liệt đối với Trung Quốc.

Cuộc xung đột Ukraine đã trở thành biểu tượng cho sự tái cấu trúc trật tự địa chính trị toàn cầu, nơi mà mỗi động thái của các cường quốc đều mang tính toán chiến lược dài hạn. Trung Quốc, với tư cách là một cường quốc toàn cầu đang trỗi dậy, buộc phải cân nhắc từng bước đi: vừa bảo vệ lợi ích chiến lược, vừa tránh đối đầu trực diến với các cường quốc phương Tây, đồng thời tìm kiếm cơ hội để định hình lại trật tự quốc tế theo hướng có lợi cho mình trong dài hạn.