Người Mỹ thực sự cần bao nhiêu kích thích tài khóa?

Đầu năm nay, Mỹ đã thông qua các gói kích thích tài khóa đầu tiên trị giá 2.3 nghìn tỷ USD, tương đương với 11% GDP của nước này, một khoản tiền lớn hơn bất kỳ quốc gia giàu có nào khác. Đại dịch COVID-19 vẫn còn đó, khiến nền kinh tế vẫn chịu ảnh hưởng sâu sắc, hầu hết mọi người đều đồng ý rằng cần phải có nhiều sự kích thích hơn nữa, tuy nhiên trong sáu tháng qua, gói kích thích này vẫn chỉ đang nằm trên bàn đàm phán của Quốc hội, khi lưỡng viện và các nhà làm luật không thể đạt được tiếng nói chung. Đảng Dân chủ đã đề xuất một gói kích thích trị giá hơn 2 nghìn tỷ USD, tuy vậy Đảng Cộng hòa đưa ra con số thấp hơn nhiều. Đến thời điểm hiện tại, có vẻ như các cuộc đàm phán đang có những tiến triển tốt. Tuy vậy, câu hỏi được đặt ra là, nước Mỹ thực sự cần thêm bao nhiêu tiền?

Để trả lời câu hỏi đó, chúng ta cần ước lượng được hai giá trị, đó là lỗ hổng sản lượng (output gap) và số nhân tài khóa (fiscal multiplier), cả hai đều rất khó định lượng. Lỗ hổng sản lượng đo lường sự khác biệt giữa mức GDP thực tế và GDP tiềm năng của nền kinh tế. Lỗ hổng GDP được ước lượng là hơn 3% GDP trong quý 3/2020, nhưng nó gần như chắc chắn đã được thu hẹp kể từ đó. Các nhà kinh tế khác ước tính lỗ hổng này bằng cách sử dụng dữ liệu về thất nghiệp. Một nguyên tắc ước lượng hay được sử dụng đó là xác định sự chênh lệch giữa tỷ lệ thất nghiệp thực tế (đang là 6.7%) và tỷ lệ thất nghiệp lý tưởng (có lẽ là 3.5%), sau đó nhân đôi, tức là khoảng 6% GDP.

Một gói kích thích hiệu quả cần phải lấp đầy lỗ hổng sản lượng. Nhưng $1 chi tiêu tài khóa không nhất thiết phải khiến GDP tăng thêm $1, mà sẽ khiến GDP tăng thêm X USD (với X là số nhân tài khóa). Việc ước tính số nhân tài khóa này cũng rất khó. Theo phân tích của Ủy ban Ngân sách Liên bang, một tổ chức về chính sách công, cho thấy số nhân tài khóa rơi vào khoảng 0.6 trong thời gian đại dịch, bởi nhiều người ưu tiên tiết kiệm hơn là chi tiêu số tiền họ nhận được từ gói kích thích. Tuy nhiên, ngày nay họ có thể ít thận trọng hơn, một phần vì hiện nay có nhiều cửa hàng và nhà hàng mở cửa hơn.

Giả sử rằng hiện nay lỗ hổng sản lượng đạt 4% GDP (được xác định dựa trên trung bình cộng của lỗ hổng sản lượng theo 2 cách xây dựng khác nhau), và số nhân tài khóa sẽ ở mức xung quanh 1. Nếu vậy, con số phù hợp nhất cho một gói kích thích đó là 900-1000 tỷ USD trong năm 2021. Chắc chắn sẽ cần thêm các gói kích thích trong năm 2022 và xa hơn nữa. Do đó, các nhà làm luật tranh cãi về gói kích thích là điều có cơ sở, bởi các ước tính của họ khác nhau.