Nợ công tại Anh tăng mạnh vượt quá dự báo trong năm tài chính vừa qua

Cụ thể, theo báo cáo của Văn phòng Thống kê Quốc gia (ONS) công bố ngày 17/4, thâm hụt ngân sách – tức mức chênh lệch giữa tổng chi tiêu và tổng thu ngân sách của chính phủ – đã đạt 16.4 tỷ bảng chỉ trong tháng 3. Con số này không chỉ vượt mức dự báo 16 tỷ bảng mà các chuyên gia kinh tế đã đưa ra, mà còn đánh dấu xu hướng bội chi tiếp diễn mạnh mẽ trong bối cảnh chi phí vận hành chính phủ và phúc lợi xã hội tăng vọt do áp lực lạm phát.

Tính trong cả năm tài khóa kết thúc vào cuối tháng 3, thâm hụt ngân sách của chính phủ Anh đã lên tới 151.9 tỷ bảng – cao hơn 20.7 tỷ bảng so với cùng kỳ năm trước, và vượt 14.6 tỷ bảng so với mức dự báo 137.3 tỷ bảng do Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách (OBR) đưa ra trước đó. Đây là mức vay nợ cao thứ ba trong lịch sử tài khóa của nước Anh, chỉ sau các giai đoạn khủng hoảng tài chính và đại dịch Covid-19.

Chính phủ Anh, dưới sự điều hành của bà Rachel Reeves, đang cố gắng xoay sở để trấn an công chúng và giới đầu tư. Darren Jones, Thứ trưởng Bộ Tài chính Anh, khẳng định rằng chính phủ đang thực hiện một cuộc rà soát toàn diện "từng đồng tiền thuế của người dân được chi tiêu vào đâu", điều mà theo ông là chưa từng được thực hiện trong suốt 17 năm qua. "Chúng tôi cam kết cắt giảm lãng phí và đảm bảo mỗi bảng chi tiêu đều phục vụ trực tiếp cho các nhiệm vụ cải cách – từ nâng cao thu nhập cho người lao động, tái thiết hệ thống y tế quốc gia NHS đến củng cố an ninh biên giới", ông nhấn mạnh.

Tuy nhiên, phản ứng từ phe đối lập không hề nhẹ nhàng. Mel Stride, người phụ trách chính sách tài khóa của phe đối lập đảng Bảo thủ, chỉ trích Bộ trưởng Reeves đang “lách luật tài khóa” để duy trì mức chi tiêu cao, từ đó khiến vay nợ gia tăng tới 30 tỷ bảng mỗi năm. Ông cảnh báo rằng: “Những khoản nợ khổng lồ này cuối cùng vẫn sẽ do người dân gánh chịu, thông qua các loại thuế cao hơn, chi phí sinh hoạt tăng và lãi suất thế chấp nặng nề hơn.”

Ruth Gregory, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Capital Economics, phân tích rằng những con số vừa được công bố cho thấy tình hình tài chính công đang “vượt xa” các kịch bản dự báo ban đầu của OBR, ngay cả trước khi các tác động từ “cú sốc thuế quan” do ông Trump khởi xướng thực sự ngấm vào nền kinh tế. “Nếu Bộ trưởng Reeves vẫn quyết tâm giữ vững các nguyên tắc tài khóa hiện tại, thì rất có thể một đợt tăng thuế mới sẽ được đưa ra trong kỳ ngân sách mùa thu,” bà nhận định.

Theo ONS, dù nguồn thu ngân sách năm qua đã được cải thiện rõ rệt nhờ các khoản thu từ thuế thu nhập và thuế doanh nghiệp, thì chi phí do lạm phát gây ra – bao gồm việc điều chỉnh tăng lương khu vực công và phúc lợi xã hội – đã đẩy tổng vay nợ công tăng thêm gần 21 tỷ bảng. Kinh tế trưởng của ONS, ông Grant Fitzner, nhấn mạnh rằng vào cuối tháng 3, tổng nợ công của Anh vẫn đang duy trì ở mức xấp xỉ quy mô toàn bộ nền kinh tế – một tỷ lệ tương đương GDP hàng năm, tương đương mức nợ từ đầu thập niên 1960.

Mức "dư địa tài khóa" – khoảng không gian ngân sách mà chính phủ có thể linh hoạt điều chỉnh mà không vi phạm các nguyên tắc chi tiêu – hiện ở mức cực kỳ hạn chế, chỉ khoảng 9.9 tỷ bảng theo đánh giá mới nhất từ OBR. Đây là mức thấp đáng lo ngại trong bối cảnh nền kinh tế đang bước vào giai đoạn suy yếu và nguồn thu từ thuế có nguy cơ sụt giảm.

Áp lực đối với tài chính công của Anh càng gia tăng khi tác động từ chính sách thương mại cứng rắn của Mỹ dần hiện rõ. Các mức thuế nhập khẩu do Tổng thống Trump công bố, bao gồm thuế suất đồng loạt 10% cùng các mức cao hơn dành riêng cho ngành thép và ô tô, đã kéo theo làn sóng điều chỉnh chuỗi cung ứng toàn cầu mà Anh không nằm ngoài vòng ảnh hưởng.

Tác động tiêu cực này đã được phản ánh trong báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) công bố hôm thứ Ba. IMF đã hạ dự báo tăng trưởng GDP của Anh trong năm 2025 xuống còn 1.1%, so với mức 1.6% được công bố trước đó. Đồng thời, IMF cũng điều chỉnh giảm triển vọng tăng trưởng toàn cầu xuống còn 2.8%, giảm 0.5 điểm phần trăm, cảnh báo rằng những căng thẳng thương mại lan rộng có thể gây ra “biến động nghiêm trọng” cho nền kinh tế thế giới trong những năm tới.

Trong bối cảnh đó, bà Rachel Reeves đang đứng trước một bài toán ngân sách không dễ giải: giữa một bên là cam kết tài khóa thắt chặt, và bên còn lại là nhu cầu chi tiêu công cấp bách nhằm ổn định kinh tế và an sinh xã hội – một thế giằng co sẽ định hình chính sách kinh tế vĩ mô của Anh trong giai đoạn hậu Brexit và hậu toàn cầu hóa sắp tới.