Olympic Tokyo sẽ rất đáng nhớ, nhưng không theo cách mà Nhật Bản hy vọng

Kyogoku Noriko, một công chức, đã nói, “Bây giờ không phải là lúc để tổ chức lễ hội.” Những khán giả nhiệt tình hơn đã xếp hàng trên một cây cầu đi bộ gần đó, hy vọng có thể nhìn thấy ngọn lửa qua xà nhà của sân vận động. Đối với Honma Taka, một nhân viên văn phòng, ngọn đuốc đã mang lại “một chút ánh sáng trong bóng tối”.

Ông Honma nhớ lại tám năm trước đó, một ngày tươi sáng hơn ngay tại công viên này, khi ông cùng hàng nghìn người khác ăn mừng Tokyo giành được quyền đăng cai Thế vận hội. Shinzo Abe, thủ tướng Nhật Bản thời điểm đó, cho biết ông hạnh phúc hơn cả lúc được bầu làm thủ tướng. Ông Abe coi Thế vận hội là một cơ hội để thể hiện sự tin cậy cho khẩu hiệu lạc quan của ông: "Nhật Bản đã trở lại". Ông hy vọng nó sẽ giúp đất nước thoát khỏi tình trạng ảm đạm sau nhiều thập kỷ kinh tế đình trệ, nhân khẩu học suy giảm và thiên tai tàn phá. Taniguchi Tomohiko, cố vấn đặc biệt của ông Abe, cho biết Olympic mang tới “một mặt hàng khan hiếm: hy vọng cho tương lai”.

Olympic năm 1964 được tổ chức tại Tokyo, chỉ hai thập kỷ sau thất bại trong chiến tranh thế giới thứ hai, sự kiện đánh dấu sự trỗi dậy từ đống tro tàn và tái gia nhập cộng đồng thế giới của Nhật Bản. Tokyo, thành phố từng bị thu hẹp bởi những trận ném bom của Mỹ, đã thay da đổi thịt. Các tuyến đường bộ và đường sắt mới, bao gồm cả tàu shinkansen hay tàu cao tốc đầu tiên, được xây dựng. Togo Kazuhiko, một cựu đại sứ từng là sinh viên cho biết: “Có cảm giác rằng vào những năm 1960 cuộc sống thường nhật trở nên phong phú hơn: hôm nay tốt hơn hôm qua, và ngày mai sẽ tốt hơn hôm nay — và Thế vận hội đã trở thành biểu tượng của điều này”. Sự phấn khích đã để lại ấn tượng lâu dài cho cả một thế hệ, bao gồm cả ông Abe, người từng gợi nhớ lại những ký ức thời thơ ấu của mình khi Tokyo đăng cai Thế vận hội năm nay.

Nếu không phải vì đại dịch, sự phấn khích đó có thể đã quay trở lại. Thế vận hội Tokyo lần này đã gây nhiều tranh cãi, từ việc một sân vận động quá ngân sách đến việc xếp hạng phân biệt giới tính từ người đứng đầu (hiện đã mãn nhiệm) của ban tổ chức. Một sự kiện thể thao cũng không đủ để giải quyết các vấn đề của Nhật Bản, nhưng có thể khiến người Nhật tự hào. Hàng chục nghìn thanh niên Nhật Bản đã đăng ký làm tình nguyện viên. Nhật Bản có kế hoạch chào đón 40 triệu người nước ngoài vào năm 2020, khi các trò chơi được lên kế hoạch lần đầu tiên. Khách du lịch sẽ được chứng kiến một đô thị sạch sẽ, an toàn, được vận hành hoàn hảo. Akita Hiroyuki, một nhà bình luận của tờ nhật báo Nikkei, cho rằng Thế vận hội có thể là một “con tàu trắng” thúc đẩy đất nước “thức tỉnh và mở cửa”. (Những người Mỹ buộc Nhật Bản mở cửa với thế giới vào thế kỷ 19 đã cập bến trên “Những con tàu đen”.)

Thay vào đó, các trận đấu sẽ được tổ chức mà không có người hâm mộ, nước ngoài hay trong nước, tại một thành phố đang trong tình trạng khẩn cấp. Ito Yuko, một trong những cổ động viên tập trung bên ngoài sân vận động Komazawa, than thở rằng tâm trạng "khác 200%" so với năm 1964, khi cô lần đầu tiên đón xem Thế vận hội. Thay vì xích lại gần nhau qua các trận đấu, người Nhật lại bị chúng làm phiền. Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy có tới 80% người Nhật không muốn các trận đấu tiếp tục trong năm nay.

Ngay cả Hoàng đế Naruhito, người hầu như không bao giờ nói về những vấn đề nhạy cảm về mặt chính trị, cũng đã bày tỏ lo ngại về việc tiếp tục các trận đấu.

Làn sóng phản đối Thế vận hội chỉ xuất phát một phần từ nỗi lo sợ về covid-19. Nhật Bản đã quản lý tốt đại dịch theo các tiêu chuẩn toàn cầu, chỉ với 15,000 ca tử vong; Tính đến nay, Tokyo đã chứng kiến ​​8 trường hợp tử vong trong tháng. Nhưng nhiều người Nhật cho rằng thành công là nhờ những người bình thường cư xử có trách nhiệm và hy sinh cuộc sống cá nhân của họ, trong khi chính phủ lại kiên trì thực hiện một cam kết đầy rủi ro. Nakano Koichi từ Đại học Sophia cho biết: “Đó không chỉ là cuộc khủng hoảng y tế mà còn là cuộc khủng hoảng dân chủ - đó là sự thiếu trách nhiệm giải trình"

Nhiều người cho rằng lợi ích của các nhà tài trợ, mạng lưới truyền hình và Ủy ban Olympic Quốc tế dường như quan trọng hơn lợi ích của người dân Nhật Bản. Miyakawa Taku, một kỹ sư phần mềm tham gia cuộc biểu tình bên ngoài sân vận động Komazawa, cho biết các trận đấu đã được lên kế hoạch xúc tiến mặc dù dư luận cho thấy chúng “không dành cho tất cả mọi người”, mà dành cho “những nhóm lợi ích”. 

Mọi thứ có thể trở nên tồi tệ. Một đợt bùng phát covid-19 ở Làng Olympic có thể khiến các sự kiện bị hoãn. Một thành viên bất cẩn của nhóm báo chí hoặc phái đoàn nào đó có thể lẻn vào và gieo rắc một đợt bùng phát lớn hơn trong công chúng Nhật Bản. Các vận động viên từ các nước đang phát triển có thể mang một biến chủng dễ lây nhiễm hơn về nhà, biến các trận đấu thành một sự kiện siêu lây lan toàn cầu. 

Sakaue Yasuhiro, một nhà sử học thể thao tại Đại học Hitotsubashi ở Tokyo, cho biết: “Nếu đây là một bức tranh, thì chiếc khung tranh đã mục nát. Bức tranh có thể đẹp, nhưng nó vẫn bị bao quanh bởi khung hình mục nát này."