Tăng trưởng GDP Mỹ quý II khả quan, song các yếu tố cơ bản cho thấy nền kinh tế đang chậm lại

Nền kinh tế Mỹ đã tăng trưởng mạnh hơn dự kiến trong quý II, nhưng bức tranh đằng sau con số lại cho thấy sự yếu kém đang hiện hữu. Phần lớn sự cải thiện đến từ việc nhập khẩu sụt giảm – yếu tố kỹ thuật làm tăng tăng trưởng GDP – trong khi nhu cầu trong nước lại đang chậm lại rõ rệt, ghi nhận tốc độ tăng yếu nhất trong vòng 2.5 năm.

Báo cáo sơ bộ về tổng sản phẩm quốc nội (GDP) quý II được Bộ Thương mại công bố hôm thứ Tư cho thấy, nền kinh tế đang mất dần động lực khi các doanh nghiệp và hộ gia đình phải ứng phó với môi trường bất ổn do chính sách bảo hộ thương mại của Tổng thống Donald Trump. Chính quyền đã áp thuế rộng rãi lên hàng nhập khẩu, nhưng lại liên tục trì hoãn việc nâng thuế suất cao hơn để tạo dư địa cho các cuộc đàm phán thương mại song phương.

Chi tiêu tiêu dùng – động lực chính của tăng trưởng – chỉ tăng ở mức khiêm tốn sau khi gần như chững lại trong quý I. Trong khi đó, đầu tư kinh doanh vào thiết bị suy giảm mạnh sau mức tăng hai con số trước đó. Đầu tư vào lĩnh vực nhà ở – bao gồm xây dựng và hoa hồng môi giới – cũng giảm quý thứ hai liên tiếp.

Mặc dù chính quyền Trump đã đạt được một số thỏa thuận thương mại, nhiều chuyên gia kinh tế vẫn dự đoán tăng trưởng sẽ yếu trong hai quý còn lại của năm, đặc biệt khi mức thuế quan thực tế vẫn thuộc hàng cao nhất kể từ thập niên 1930. Khoảng 60% hàng nhập khẩu của Mỹ vẫn chưa được điều chỉnh thông qua bất kỳ hiệp định thương mại nào.

"Đây là một bức tranh không mấy tích cực – một bàn thua phản lưới của chính các nhà hoạch định chính sách Mỹ," nhà kinh tế trưởng Freya Beamish của TS Lombard bình luận. "Nền kinh tế vốn đang duy trì khá tốt, dù có dấu hiệu chững lại, đã bị đẩy vào thế khó."

GDP quý II tăng 3.0% theo tốc độ hàng năm – theo dữ liệu của Cục Phân tích Kinh tế (BEA) – sau khi suy giảm 0.5% trong quý I, đánh dấu lần sụt giảm đầu tiên trong ba năm. Trước đó, giới phân tích do Reuters khảo sát dự báo tăng trưởng sẽ chỉ đạt khoảng 2.4%. Với mức tăng 1.2% trong nửa đầu năm, các nhà kinh tế dự báo nửa sau của năm cũng sẽ yếu, đưa tăng trưởng cả năm xuống còn khoảng 1.5%, thấp hơn mức 2.8% của năm 2024 và dưới ngưỡng 1.8% mà Cục Dự trữ Liên bang (Fed) xem là tốc độ "trung tính" không gây lạm phát.

Cùng ngày, Fed đã quyết định giữ nguyên lãi suất trong biên độ 4.25%-4.50%, từ chối hạ lãi suất dù áp lực ngày càng lớn. Ngân hàng trung ương thừa nhận sự suy giảm trong nửa đầu năm và cảnh báo rằng "bất ổn đối với triển vọng kinh tế vẫn rất cao". Fed đã ba lần cắt giảm lãi suất trong năm 2024, lần gần nhất vào tháng 12. Phần lớn giới chuyên môn cho rằng động thái tiếp theo có thể diễn ra vào tháng 9.

Trong quý I, làn sóng nhập khẩu tăng vọt do doanh nghiệp tranh thủ nhập hàng trước khi mức thuế mới có hiệu lực, đã khiến thâm hụt thương mại hàng hóa lên mức kỷ lục và làm giảm GDP. Tuy nhiên, điều này đảo chiều trong quý II khi nhập khẩu giảm 30.3% – mức giảm sâu nhất từ trước đến nay – khiến thâm hụt thương mại thu hẹp. Tác động tích cực từ thương mại đóng góp tới 4,99 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP, giúp bù đắp cho tác động tiêu cực 3.17 điểm phần trăm đến từ hàng tồn kho.

Thông tin này đã thúc đẩy thị trường chứng khoán Phố Wall tăng điểm, đồng đô la mạnh lên so với các đồng tiền chủ chốt khác, và lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ cũng đi lên.

Chi tiêu tiêu dùng: Tăng nhưng không bền vững

Các yếu tố thương mại và tồn kho – vốn biến động nhiều – có thể tạo nhiễu cho chỉ số GDP. Vì thế, chi tiêu tiêu dùng, chiếm hơn 2/3 nền kinh tế, được theo dõi sát sao hơn. Trong quý II, chi tiêu tiêu dùng tăng 1.4%, cải thiện so với mức 0.5% quý I, nhưng vẫn ở mức khá yếu.

Chi tiêu chủ yếu tập trung vào ô tô – có thể là do người tiêu dùng tranh thủ mua trước khi thuế nhập khẩu tăng. Ngoài ra, cũng ghi nhận mức tăng trong chi tiêu cho y tế, ăn uống, khách sạn và nhà nghỉ.

Tuy nhiên, với tốc độ tuyển dụng chậm lại và tâm lý doanh nghiệp thận trọng, chi tiêu có thể tiếp tục suy yếu trong thời gian tới. Lạm phát do tác động của thuế quan – bắt đầu thể hiện trong số liệu CPI tháng 6 – cũng sẽ gây sức ép lên túi tiền người tiêu dùng.

Chi tiêu trong quý này chủ yếu đến từ nhóm hộ gia đình có thu nhập trung bình và cao. Nhóm có thu nhập thấp – vốn dễ bị tổn thương bởi lãi suất cao và tăng trưởng lương chậm – sẽ chịu ảnh hưởng lớn nhất nếu chi phí tiếp tục tăng. Thêm vào đó, các chính sách giảm thuế và chi tiêu trong dự luật One Big Bill gần như không mang lại nhiều lợi ích cho nhóm thu nhập thấp.

Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) – một tổ chức phi đảng phái – ước tính gói chi tiêu này sẽ khiến nợ công tăng thêm 3.4 nghìn tỷ USD, nâng tổng nợ lên 36.2 nghìn tỷ USD, trong khi chỉ tăng GDP thực trung bình 0.5% mỗi năm trong 10 năm tới. Tuy nhiên, áp lực nợ cũng đang lan sang các hộ gia đình khá giả.

"Giờ đây, khi các khoản nợ quá hạn bắt đầu xuất hiện ở nhóm thu nhập cao, chúng tôi cho rằng chi tiêu tiêu dùng sẽ tiếp tục suy yếu trong những quý tới," ông Jeffrey Roach – chuyên gia kinh tế trưởng tại LPL Financial – nhận định.

Chi tiêu đầu tư kinh doanh vào thiết bị tăng 4.8%, thấp hơn nhiều so với mức 23.7% quý I. Chi tiêu cho xây dựng, bao gồm các nhà máy, giảm quý thứ hai liên tiếp. Đầu tư vào nhà ở giảm 4.6% – mức giảm mạnh nhất kể từ quý 4/2022 – trong bối cảnh lãi suất thế chấp tăng cao.

Chi tiêu của chính phủ liên bang cũng giảm hai quý liên tiếp, do các biện pháp cắt giảm mạnh tay đối với các chương trình ngoài quốc phòng và thực thi nhập cư.

Chỉ số "doanh số bán hàng cuối cùng cho người mua trong nước tư nhân" – một thước đo cốt lõi về nhu cầu trong nước, loại trừ yếu tố thương mại, tồn kho và chi tiêu chính phủ – chỉ tăng 1.2% trong quý II, mức thấp nhất kể từ quý 4/2022 và giảm so với 1.9% quý I.

"Những con số này phản ánh rõ nét một nền kinh tế đang dần suy yếu," nhà kinh tế trưởng Eugenio Aleman của Raymond James kết luận.