Thách thức lớn của Đảng Dân chủ: Vượt ra khỏi cái bóng của Trump?

Có thể nói rằng thất bại đau đớn lần thứ hai trước Donald Trump sẽ không đủ để thúc đẩy Đảng Dân chủ thay đổi cách tiếp cận cử tri. Dù với người quan sát bình thường, nhu cầu cải tổ là hiển nhiên, nhưng đội ngũ chuyên gia của đảng dường như vẫn chưa thấu hiểu tình thế. Có lẽ phải cần thêm vài thất bại nặng nề nữa mới tạo được sự thay đổi.

Hiện nay, đảng đang cố gắng tìm hiểu nguyên nhân của thất bại. Trong bối cảnh cử tri Mỹ đang bị chia rẽ sâu sắc, các thất bại trong bầu cử thường được lý giải theo nhiều hướng khác nhau: Các chuyên gia có thể đổ lỗi cho đủ loại yếu tố tình huống. Họ cho rằng vấn đề nằm ở chỗ Joe Biden kéo dài nhiệm kỳ quá lâu, không đủ thời gian chọn ứng viên phù hợp, hay chiến dịch vận động của Kamala Harris thiếu hiệu quả - những điều được xem là có thể sửa chữa trong tương lai. Vì vậy, những câu hỏi sâu xa và phức tạp hơn về định hướng chính trị của đảng tạm thời bị gác sang một bên.

Khuynh hướng gây tranh cãi và hỗn loạn của Trump lại càng nuôi dưỡng tâm lý tự mãn. Những đề cử nội các khác thường của ông khiến phe đối lập cảm thấy yên tâm: Như mọi khi, ông ấy dường như đang tự làm hại chính mình. Các chính sách tài khóa và kinh tế của ông được dự đoán sẽ gặp nhiều khó khăn. Đảng Dân chủ tự an ủi rằng đây chỉ là vấp ngã tạm thời, và họ sẽ lấy lại vị thế trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ mà không cần thay đổi gì nhiều.

Nhìn nhận một cách thực tế, với khả năng Trump có thể giành nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, cuộc đua không nên căng thẳng đến vậy. Một Đảng Dân chủ thực sự đáp ứng được mong đợi của cử tri lẽ ra phải giành thắng lợi áp đảo. Vấn đề không phải là tại sao đảng thua với 48% phiếu phổ thông thay vì thắng sát nút với hơn 50%, mà là lý do họ không thể tạo ra khoảng cách vượt trội so với đối thủ. Nếu chịu nhìn nhận thẳng thắn, Đảng Dân chủ nên tự hỏi: thất bại có thể còn tệ hại hơn đến đâu nếu Đảng Cộng hòa không thiếu sáng suốt khi để Trump lãnh đạo? Liệu trong tương lai, họ có thực sự muốn đối đầu với một ứng viên tương tự hoặc thậm chí còn yếu kém hơn không?

Rõ ràng là cần một cuộc cải tổ triệt để.

Vấn đề cốt lõi nằm ở bản sắc chính trị của đảng. Đáng tiếc là ngoài việc chống đối Trump và chủ trương chi tiêu mạnh tay, đường lối của đảng vẫn còn mơ hồ. Những nhà hoạt động nhiệt thành nhất, cùng với giới trí thức, đồng minh và người ủng hộ, đang theo đuổi một hình thái chính trị bản sắc cấp tiến kiểu mới. Xu hướng này không chỉ đơn thuần khác biệt với đường lối thực dụng, ôn hòa mà Bill Clinton và Barack Obama từng theo đuổi - mà là một sự đoạn tuyệt hoàn toàn. Tuy vậy, đa số đảng viên Dân chủ trong Quốc hội, và có lẽ cả phần lớn cử tri hiện tại hoặc tiềm năng của đảng, vẫn muốn duy trì truyền thống cánh tả ôn hòa, thực tế như trước đây.

Cuộc xung đột giữa hai trường phái này mang tính nền tảng - một bên là chủ nghĩa tự do khai sáng, bên kia là các lý thuyết "phi cấu trúc" và "phủ nhận tính khách quan". Thế nhưng, thay vì giải quyết dứt điểm, ban lãnh đạo Đảng Dân chủ chọn cách dung hòa sự chia rẽ này. Họ e ngại một cuộc đấu tranh nội bộ sẽ làm yếu đi liên minh chống Đảng Cộng hòa. Kết quả là các phe phái đã đi đến thỏa hiệp: Trong khi các nhà hoạt động, tổ chức tài trợ và học giả tự do theo đuổi các quan điểm của họ - từ vấn đề giới tính trong xã hội, phân biệt chủng tộc, đặc quyền của người da trắng, cho đến các khái niệm về bạo lực tiêu cực và công bằng xã hội - thì đa số chính trị gia và cử tri Đảng Dân chủ chỉ im lặng chấp nhận.

Những người theo đường lối cũ trong đảng lúc thì nhân nhượng (như ủng hộ các động thái tượng trưng, chính sách DEI và lý thuyết phê phán chủng tộc), lúc lại phủ nhận (chẳng hạn tranh cãi về việc có bao nhiêu trường thực sự khuyến khích chuyển đổi giới tính, hay phủ nhận ý định cắt giảm ngân sách cảnh sát). Nhưng họ hầu như không dám đối đầu thẳng thắn.

Việc chiều theo chính trị bản sắc đang gây tổn hại nghiêm trọng cho Đảng Dân chủ. Một phần vì sự nhân nhượng với các tư tưởng phi tự do không chỉ dừng ở mức hình thức. Ví dụ như phong trào DEI đã đi quá xa mục tiêu ban đầu là chống phân biệt đối xử, chuyển sang áp đặt các quy tắc và thông lệ mới, vô tình làm trầm trọng thêm vấn đề phân biệt chủng tộc và mâu thuẫn xã hội. Ngay cả khi việc theo đuổi chính trị bản sắc chỉ là hình thức bề ngoài, nó vẫn làm suy yếu uy tín của đảng và làm mất lòng tin của cử tri.

Vấn đề niềm tin này có tầm quan trọng không thể xem nhẹ. Các đảng thiên tả trên toàn cầu luôn phải đối mặt với thách thức chung: làm sao để thuyết phục người dân tin tưởng vào năng lực và sự minh bạch của họ. Thách thức này còn khó khăn hơn đối với phe cấp tiến so với phe bảo thủ, bởi họ đề ra những mục tiêu cải cách tham vọng hơn nhiều. Riêng tại Mỹ, việc thuyết phục cử tri ủng hộ ý tưởng "chính phủ cần làm nhiều hơn" thay vì "chính phủ nên làm ít đi" là đặc biệt khó khăn, vì người dân vốn có truyền thống nghi ngờ những kế hoạch cải cách lớn.

Clinton và Obama đã hiểu rằng muốn vượt qua sự hoài nghi này, cần có những nguyên tắc rõ ràng: đặt ra giới hạn cho tham vọng chính sách, cam kết kiểm soát quyền lực một cách đáng tin, thừa nhận những đánh đổi không thể tránh khỏi, và giữ cách tiếp cận thực tế. Phần lớn đảng viên Dân chủ đều đồng tình với điều này. Nhưng trào lưu chính trị bản sắc mới lại hoàn toàn phủ nhận những nguyên tắc đó. Họ thậm chí còn cho rằng chính "tư duy thực tế" (mà họ xem như một sản phẩm xã hội) mới là gốc rễ của vấn đề. Cách nghĩ này không chấp nhận bất kỳ giới hạn nào và tất yếu không thể thỏa hiệp - điều này đang gây hại nghiêm trọng cho cánh tả.

Sự cứng nhắc này giúp làm rõ cuộc tranh luận sau bầu cử: Phải chăng cử tri lo ngại về khả năng quản lý kinh tế của Harris, hay họ không đồng tình với quan điểm của bà về chủng tộc và giới tính? Thực tế là cả hai. Nhưng điều quan trọng là Đảng Dân chủ phải hiểu rằng trong mắt nhiều cử tri, hai vấn đề này có liên quan chặt chẽ với nhau. Nói thẳng ra, khi giới lãnh đạo đảng quá đề cao các vấn đề văn hóa - xã hội, người dân bắt đầu nghi ngờ khả năng điều hành kinh tế và hoạch định chính sách của họ. Nếu ai đó quá nhạy cảm với từ "nhập cư bất hợp pháp" hay khăng khăng dùng "người sinh con" thay vì "người mẹ", làm sao họ có thể đảm đương những dự án phức tạp như chuyển đổi năng lượng sạch?

Đương đầu với cánh tả không phải chuyện dễ. Tư tưởng hậu hiện đại đã ăn sâu vào xã hội Mỹ. Các trường đại học, viện nghiên cứu, tập đoàn lớn và phần lớn báo chí chính thống đều theo xu hướng này, trong khi việc phản đối có thể gặp nhiều rủi ro. Các tổ chức này cũng gặp tình thế khó xử như Đảng Dân chủ: Nếu chỉ trích những cực đoan trong chính trị bản sắc có thể làm yếu liên minh chống Trump, trong khi việc chống Trump vẫn được xem là ưu tiên hàng đầu.

Có lẽ trước đây đây được coi là chiến lược khôn ngoan. Nhưng kết quả bầu cử vừa rồi đã cho thấy hậu quả của niềm tin này..