Thách thức quyền lực Fed: Mối đe dọa hiện hữu từ tham vọng của Donald Trump

Trong bức tranh toàn cảnh về những rủi ro như nợ công bùng nổ, thương mại toàn cầu sụp đổ và các giá trị dân chủ bị xói mòn, thì nguy cơ ông Trump tấn công vào tính độc lập của Fed tưởng chừng như không đáng kể. Tuy nhiên, đây lại là vấn đề hệ trọng. Bởi lẽ, một ngân hàng trung ương vận hành hiệu quả là trụ cột không thể thiếu cho sự ổn định của nền kinh tế và một khi ngân hàng trung ương bị chi phối bởi chính trị thì ngân hàng trung ương đó sẽ không thể nào hoàn thành sứ mệnh của mình.

Trong cuộc phỏng vấn gần đây với Bloomberg, khi được đề nghị làm rõ quan điểm về việc can thiệp vào chính sách của Fed, ông Trump đã không ngần ngại thể hiện thái độ chế giễu đối với cả tổ chức này lẫn vị chủ tịch của Fed. Theo ông, điều hành ngân hàng trung ương là chức vụ tuyệt vời nhất trong chính phủ: Chỉ việc xuất hiện mỗi tháng một lần, tung đồng xu để định đoạt lãi suất, rồi ngồi hưởng thụ sự tôn sùng như một vị thần. Ông Trump còn tự tin khẳng định rằng ông am hiểu chính sách tiền tệ hơn cả Chủ tịch Fed Jerome Powell - người mà chính ông đã bổ nhiệm. Ông cũng bày tỏ kỳ vọng sẽ có tiếng nói về lãi suất, dù thừa nhận rằng ngay cả với cương vị Tổng thống, ông cũng không thể trực tiếp ra lệnh cho ngân hàng trung ương.

Đối với một nhân vật như Trump, những phát ngôn này còn được xem là khá ôn hòa. (Hãy nhớ lại năm 2019, ông đã từng thẳng thừng đặt câu hỏi trên Twitter: "Ai mới thực sự là kẻ thù đáng gờm hơn của chúng ta, Jerome Powell hay Chủ tịch Tập?"). Nếu có cơ hội ngự trị tại Nhà Trắng thêm một nhiệm kỳ nữa, tham vọng của ông có thể còn vượt xa những gì chúng ta từng chứng kiến. Mặc dù việc sa thải hay hạ bệ Chủ tịch Fed sẽ vấp phải nhiều rào cản pháp lý nhưng dù không thành công, ông vẫn có thể đề cử một người kế nhiệm "biết nghe lời" hơn khi nhiệm kỳ của Powell kết thúc vào năm 2026. Trong khi đó, những lời bình phẩm châm biếm về chính sách của Fed có thể gieo rắc bất ổn cho thị trường tài chính, bất chấp việc các nhà hoạch định chính sách của Fed có kiên định đến đâu.

Không có gì ngạc nhiên khi việc hạ thấp uy tín của Fed chẳng hề khiến Trump day dứt. Thế nhưng, cử tri mới thực sự là những người cần phải lo ngại. Niềm tin vào một Fed độc lập, không bị chi phối bởi các thế lực chính trị, có khả năng thực thi sứ mệnh kép - kiểm soát lạm phát và thúc đẩy việc làm tối đa - là nền tảng vô cùng quan trọng. Bằng cách định hướng kỳ vọng của công chúng, niềm tin này giúp ngân hàng trung ương đạt được mục tiêu với chi phí thấp hơn đáng kể.

Khi lạm phát leo thang do những cú sốc không lường trước - như trong đại dịch COVID-19 vừa qua - uy tín của Fed cho phép kiểm soát giá cả thông qua những điều chỉnh lãi suất vừa phải, từ đó chỉ tạo ra những làn sóng thất nghiệp tạm thời và không quá nghiêm trọng. Thiếu đi niềm tin này, chính sách tiền tệ buộc phải có những phản ứng quyết liệt hơn, dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng về sản lượng và việc làm ở quy mô lớn hơn nhiều. Phương án còn lại là để mặc lạm phát duy trì ở mức cao, điều này không chỉ gây tổn thương trực tiếp đến người lao động và người tiêu dùng, mà còn là cách trì hoãn vô nghĩa trước một cuộc khủng hoảng tất yếu sẽ ập đến.

Các chính phủ của những nền kinh tế tiên tiến đều đã thống nhất về một nhận thức chung. Dù các cơ quan lập pháp vẫn nắm quyền giám sát những mục tiêu tổng thể của chính sách tiền tệ, song các ngân hàng trung ương được trao trọn quyền tự chủ trong việc thực thi sứ mệnh của mình. Kể từ khi các chính phủ đồng nhất trong cách tiếp cận này, lạm phát thấp đã trở thành một chuẩn mực bền vững, và giá trị của sự độc lập trong hoạt động của ngân hàng trung ương hầu như không còn bị tranh cãi. Fed cùng các tổ chức tương đương được tự do hoàn thành sứ mệnh của mình, không chỉ thoát khỏi sự chi phối trực tiếp từ các thế lực chính trị, mà còn được bảo vệ khỏi những nỗ lực công khai nhằm can thiệp vào cách thức vận hành của họ.

Trong khi đó, ông Trump dường như không hề nhận thức được rằng thái độ kiêu ngạo của ông đang đặt nền kinh tế vào thế nguy hiểm như thế nào. Ông vẫn tự tin một cách mù quáng rằng mình thông thái hơn tất cả. Cử tri, dù đã quá quen với những hành động thái quá của vị cựu Tổng thống này, giờ đây cần phải thức tỉnh và sáng suốt hơn. Bởi lẽ, việc xem nhẹ viễn cảnh đen tối này chính là đang tự đẩy mình vào vực thẳm của những hiểm họa khôn lường.