Thuế quan của Trump và bài toán tăng trưởng không lời giải?

Trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, thị trường tài chính dường như đã cảm thấy nhẹ nhõm khi cho rằng những lo ngại tồi tệ nhất của Phố Wall về kế hoạch thuế quan của Tổng thống Donald Trump có thể đã quá bi quan - và làn sóng phục hồi nhẹ đã bắt đầu lan tỏa.

Tuy nhiên, khi ông xuất hiện tại Vườn Hồng Nhà Trắng vào khoảng 4 giờ chiều thứ Tư, chỉ vào biểu đồ khổ lớn minh họa các mức thuế mới sẽ áp dụng đối với hàng nhập khẩu từ các đối tác thương mại, thực tế đã trở nên rõ ràng: Tổng thống đang leo thang đáng kể cuộc chiến thương mại, đúng như cam kết ban đầu. Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán lao dốc, USD suy yếu, trái phiếu chính phủ tăng giá mạnh và vàng leo lên mức kỷ lục mới khi dòng vốn đầu tư đổ xô vào các tài sản trú ẩn an toàn.

"Quyết định này rõ ràng mạnh tay hơn nhiều so với kỳ vọng của thị trường," Brad Bechtel, Giám đốc Kinh doanh Ngoại hối tại Tập đoàn Tài chính Jefferies (New York) nhận định. "Đây là một vòng xoáy suy thoái lớn hơn nhiều đối với nền kinh tế toàn cầu."

Chiến lược thu hẹp thương mại toàn cầu nhằm tăng cường sản xuất nội địa của Trump đã gây chấn động thị trường bằng nguy cơ đảo lộn trật tự kinh tế thế giới, tái kích hoạt lạm phát và làm trì trệ đà tăng trưởng kinh tế Hoa Kỳ.

Những lo ngại này đã liên tục bùng phát trên thị trường trong nhiều tuần qua, chấm dứt đột ngột đà tăng của thị trường chứng khoán Mỹ và đẩy các chỉ số rủi ro tín dụng doanh nghiệp lên cao do những quan ngại về hệ lụy tiềm tàng.

Thị trường từng có những giai đoạn hồi phục ngắn khi giới đầu tư đặt cược rằng Trump có thể sẽ không triển khai các mức thuế quan đối ứng - vốn áp dụng thuế suất đặc thù nhằm trả đũa từng quốc gia cụ thể. Ngay sau khi cuộc họp báo của Trump bắt đầu, hợp đồng tương lai cổ phiếu thậm chí đã tăng điểm nhẹ khi một thông tin ban đầu, sau này được xác nhận là sai lệch, lan truyền rằng ông sẽ chỉ áp dụng mức thuế quan đồng nhất 10% - thấp hơn đáng kể so với những lo ngại trước đó.

Tuy nhiên, đà tăng nhanh chóng đảo chiều khi Trump công bố sẽ áp dụng mức thuế quan tối thiểu 10% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Hoa Kỳ, đồng thời áp đặt thêm các khoản thuế bổ sung đối với khoảng 60 quốc gia có mức thâm hụt thương mại lớn nhất với Hoa Kỳ.

Phản ứng tức thời của thị trường cho thấy giới đầu tư đang dự báo tác động đáng kể từ quyết định này, vốn gia tăng đáng kể thuế suất đối với các đối tác thương mại chủ chốt như Trung Quốc và Liên minh Châu Âu.

Bằng việc đẩy cao chi phí nhập khẩu, chính sách mới cũng làm dấy lên lo ngại rằng áp lực lạm phát gia tăng có thể buộc Fed phải thận trọng trong việc cắt giảm lãi suất mạnh mẽ ngay cả khi nền kinh tế có dấu hiệu suy yếu.

"Đây là một tín hiệu tiêu cực cho các tài sản rủi ro," Priya Misra, Quản lý Danh mục Đầu tư tại JPMorgan Asset Management nhận xét.

"Xét tổng thể, những gì ông ấy đã công bố mang tính chất đình lạm rõ rệt," bà nói thêm. "Và tình trạng bất định vẫn chưa kết thúc."

Hợp đồng tương lai trên chỉ số S&P 500 giảm 3.4% tại New York ngay sau 7 giờ tối, trong khi hợp đồng tương lai Nasdaq 100 sụt giảm hơn 4%. Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm lao dốc xuống mức khoảng 4.11% vào cuối phiên giao dịch thứ Tư, đồng thời USD suy yếu toàn diện so với tất cả các đồng tiền trong nhóm G-10.

"Hiển nhiên còn nhiều rủi ro giảm giá tiềm ẩn phía trước," Marko Papic, Chiến lược gia Trưởng tại BCA Research nhận định, đồng thời dự báo thị trường chứng khoán Mỹ cuối cùng có thể điều chỉnh giảm thêm 10%.

Trump khẳng định quyết định của ông là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm khôi phục các việc làm công nghiệp đã bị chuyển ra nước ngoài, đồng thời nguồn thu từ thuế quan sẽ góp phần giảm thiểu thâm hụt ngân sách liên bang.

Tuy nhiên, những rủi ro từ quá trình điều chỉnh ngắn hạn đã kéo thị trường chứng khoán Mỹ đi xuống, ngay cả khi các thị trường tài chính tại Mỹ Latinh, châu Âu và châu Á đồng loạt tăng điểm - chấm dứt giai đoạn mà cổ phiếu Mỹ liên tục mang lại lợi suất vượt trội so với thị trường quốc tế.

Trước thông báo chính thức, nhiều định chế tài chính hàng đầu tại Phố Wall đã dự báo thị trường sẽ đối mặt với thêm nhiều khó khăn sau khi thị trường chứng khoán Mỹ ghi nhận quý kém khả quan nhất kể từ năm 2022.

Goldman Sachs Group, Bank of America và nhiều tổ chức khác đã đồng loạt cảnh báo rằng các biện pháp thuế quan, bất kể chi tiết cụ thể, sẽ làm trầm trọng thêm đợt bán tháo cổ phiếu. Ba trong số các chiến lược gia vốn luôn duy trì quan điểm lạc quan nhất tại Phố Wall cũng đã hạ dự báo cho chỉ số S&P 500 trong năm nay, mặc dù họ vẫn kỳ vọng chỉ số này sẽ kết thúc năm 2025 ở mức cao hơn hiện tại.

Sau thông báo, cổ phiếu của các doanh nghiệp thuộc những lĩnh vực chịu tác động nặng nề nhất đã sụt giảm mạnh trong phiên giao dịch muộn tại New York. Nike, Gap và Lululemon Athletica - những công ty có chuỗi cung ứng phụ thuộc vào hàng hóa và cơ sở sản xuất tại Việt Nam - đều giảm ít nhất 7%. Apple, với chuỗi cung ứng phụ thuộc lớn vào Trung Quốc, giảm khoảng 7%. Các nhà sản xuất chip bán dẫn như Nvidia và Advanced Micro Devices cũng sụt giảm mạnh, cùng với đó là các tập đoàn đa quốc gia như Caterpillar và Boeing.

"Đây là một cú sốc tiêu cực hiện hữu đối với nền kinh tế," Ed Al-Hussainy, Chiến lược gia Lãi suất tại Columbia Threadneedle khẳng định.