Một tòa án phúc thẩm liên bang Hoa Kỳ vào thứ Năm đã tạm thời khôi phục sắc thuế lớn nhất của Tổng thống Donald Trump, chỉ một ngày sau khi một tòa án cấp dưới phán quyết rằng Trump đã vượt quá quyền hạn khi áp đặt các loại thuế này và yêu cầu dừng ngay lập tức. Tòa Phúc thẩm Liên bang tại Washington quyết định tạm hoãn phán quyết của tòa dưới để xem xét kháng cáo từ chính phủ, đồng thời yêu cầu các nguyên đơn phản hồi trước ngày 5/6 và chính quyền phản hồi trước ngày 9/6.

Trước đó, vào thứ Tư, Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ đưa ra phán quyết bất ngờ, đe dọa chấm dứt hoặc trì hoãn các loại thuế mà Trump gọi là "Thuế Giải phóng", áp dụng cho hàng nhập khẩu từ hầu hết các đối tác thương mại của Hoa Kỳ, cùng với các loại thuế bổ sung nhắm vào hàng hóa từ Canada, Mexico và Trung Quốc. Trump cáo buộc rằng ba quốc gia này đang hỗ trợ dòng chảy fentanyl vào Mỹ. Hội đồng ba thẩm phán của tòa thương mại khẳng định rằng Hiến pháp trao quyền đánh thuế cho Quốc hội, không phải tổng thống và Trump đã lạm dụng Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế – vốn chỉ dùng trong các tình huống khẩn cấp quốc gia.

Chính quyền Trump không nản lòng trước phán quyết này. Các quan chức cấp cao cho biết họ tự tin sẽ thắng khi kháng cáo hoặc sẽ tìm cách khác để áp dụng các loại thuế. Trump đã dùng thuế nhập khẩu làm công cụ gây áp lực trong các cuộc đàm phán thương mại quốc tế và phán quyết của tòa thương mại có thể làm đảo lộn chiến lược này. Tuy nhiên, chính quyền khẳng định các cuộc đàm phán thương mại sắp tới với các đối tác lớn vẫn diễn ra như kế hoạch.

Trump, trong một tuyên bố trên mạng xã hội, bày tỏ hy vọng Tòa án Tối cao sẽ đảo ngược "phán quyết kinh khủng, đe dọa đất nước" này. Ông chỉ trích hệ thống tư pháp là "chống Mỹ" và cho rằng phán quyết này, nếu được giữ nguyên, sẽ "phá hủy quyền lực tổng thống". Trump viết: "Tôi sẽ phải xin Quốc hội phê duyệt các loại thuế này. Nếu điều đó xảy ra, chức tổng thống sẽ không bao giờ như trước nữa!"

Nhiều đối tác thương mại của Mỹ phản ứng thận trọng. Chính phủ Anh gọi đây là vấn đề nội bộ của Mỹ và nhấn mạnh rằng quá trình pháp lý mới chỉ bắt đầu. Đức và Ủy ban Châu Âu từ chối bình luận, trong khi Thủ tướng Canada Mark Carney ủng hộ phán quyết của tòa, cho rằng các loại thuế của Trump là bất hợp pháp, đúng với quan điểm lâu nay của Canada.

Thị trường tài chính phản ứng lạc quan nhưng dè dặt với phán quyết của tòa thương mại. Chứng khoán tăng nhẹ vào thứ Năm, dù tâm lý bị kìm hãm bởi dự đoán về một quá trình kháng cáo kéo dài. Các nhà phân tích cảnh báo rằng sự bất ổn vẫn còn, khi các loại thuế của Trump đã gây thiệt hại cho doanh nghiệp với chi phí tăng và doanh số giảm, theo Reuters.

Một số loại thuế ngành cụ thể, như thuế nhập khẩu thép, nhôm và ô tô, được Trump áp đặt vì lý do an ninh quốc gia, không bị ảnh hưởng bởi phán quyết này. Liberty Justice Center, đại diện cho năm doanh nghiệp nhỏ khởi kiện, cho rằng việc tòa phúc thẩm tạm dừng thi hành là thủ tục thông thường. Luật sư Jeffrey Schwab của trung tâm tin rằng tòa phúc thẩm cuối cùng sẽ đứng về phía các doanh nghiệp, vốn đã chịu thiệt hại nặng nề như mất nhà cung cấp, khách hàng, thay đổi chuỗi cung ứng tốn kém, và thậm chí đối mặt nguy cơ phá sản.

Cùng ngày, một tòa án liên bang khác cũng phán quyết Trump lạm quyền khi áp thuế đối ứng 10% với hàng hóa từ hầu hết các đối tác thương mại và thuế 25% với hàng từ Canada, Mexico, Trung Quốc liên quan đến fentanyl. Tuy nhiên, phán quyết này chỉ áp dụng cho công ty đồ chơi khởi kiện và chính quyền cũng đã kháng cáo.

Sự bất ổn kéo dài

Sau phản ứng mạnh từ thị trường khi Trump công bố thuế quan lớn vào ngày 2/4, ông đã tạm hoãn hầu hết các khoản thuế trong 90 ngày để đàm phán song phương với các đối tác. Tuy nhiên, ngoài một thỏa thuận gần đây, các cuộc đàm phán vẫn gặp khó khăn. Phán quyết của tòa thương mại và quá trình kháng cáo có thể khiến các nước như Nhật Bản chần chừ ký kết thỏa thuận, theo các nhà phân tích.

Nhà kinh tế George Lagarias từ Forvis Mazars nhận định: "Nếu kháng cáo thất bại, điều này mang lại thêm thời gian chuẩn bị và giới hạn mức thuế ở 15% hiện tại." Theo Oxford Research, phán quyết của tòa thương mại có thể giảm mức thuế hiệu quả của Mỹ từ 15% xuống 6%, nhưng quyết định tạm dừng của tòa phúc thẩm giữ nguyên mức 15%. Mức thuế này đã ổn định kể từ khi Trump đạt thỏa thuận tạm ngừng với Trung Quốc đầu tháng này, giảm thuế trừng phạt đến cuối mùa hè. Trước khi Trump nhậm chức vào tháng 1, mức thuế hiệu quả chỉ khoảng 2-3%.

Cuộc chiến thương mại của Trump đã làm tăng giá mọi thứ, từ túi xách, giày thể thao, đồ gia dụng đến ô tô, khi chi phí nguyên liệu thô leo thang. Các công ty như Diageo, General Motors, Ford, Honda, Campari, Roche và Novartis đang xem xét chuyển hoạt động hoặc mở rộng tại Mỹ để giảm tác động từ thuế quan.