Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa bất ngờ công bố mức thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, khiến căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới tiếp tục leo thang. Động thái này không chỉ gia tăng áp lực lên nền kinh tế Trung Quốc mà còn làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến thương mại nghiêm trọng hơn với các biện pháp trả đũa cứng rắn từ Bắc Kinh.

Trong một bài đăng trên mạng xã hội ngày 29/2, Trump tuyên bố sẽ áp thêm mức thuế 10% lên hàng hóa Trung Quốc bắt đầu từ ngày 4/3. Ông viện dẫn lý do là tình trạng ma túy từ Bắc Mỹ tràn vào Mỹ vẫn ở mức “rất cao và không thể chấp nhận được”, đồng thời cáo buộc Trung Quốc có liên quan đến chuỗi cung ứng của các chất cấm này.

Mức thuế mới được bổ sung lên mức thuế 10% đã có hiệu lực trước đó, trở thành một phần trong chiến lược gây áp lực toàn diện lên Bắc Kinh, bao gồm cả các biện pháp hạn chế đầu tư và công nghệ. Trung Quốc ngay lập tức có phản ứng thận trọng, thực hiện các bước trả đũa có chọn lọc, đồng thời để ngỏ khả năng đáp trả mạnh mẽ hơn nếu tình hình leo thang.

Tác động của chính sách thuế mới đã thể hiện rõ rệt trên thị trường tài chính. Chỉ số Hang Seng China Enterprises Index, đại diện cho các cổ phiếu Trung Quốc niêm yết tại Hong Kong, giảm mạnh 2.4%, mức sụt giảm lớn nhất trong một ngày kể từ đầu năm. Chỉ số CSI 300 tại thị trường Trung Quốc đại lục cũng giảm 0.7%, đánh dấu tuần giảm điểm đầu tiên trong một tháng qua.

“Trump có thể đang thử thách giới hạn của Trung Quốc,” Chang Shu, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á tại Bloomberg Economics, nhận định. Bà cảnh báo rằng sự kiềm chế của Bắc Kinh từ trước đến nay có thể không còn kéo dài và hoàn toàn có thể chuyển sang một lập trường trả đũa cứng rắn hơn, làm gia tăng nguy cơ một cuộc chiến thương mại toàn diện.

Việc Trump công bố thuế quan mà không có cảnh báo trước khiến giới chức Trung Quốc trở tay không kịp. Đáng chú ý, mức thuế mới sẽ có hiệu lực chỉ một ngày trước khi Chủ tịch Tập Cận Bình tham dự cuộc họp chính trị quan trọng nhất trong năm, nơi các lãnh đạo cấp cao dự kiến sẽ công bố chiến lược kinh tế cho năm 2025.

Dù mục tiêu tăng trưởng kinh tế và chính sách tài khóa của Trung Quốc trong năm nay đã được định hình từ trước, các mức thuế mới có thể làm giảm niềm tin của thị trường và tác động tiêu cực đến tâm lý các nhà đầu tư. Điều này khiến Bắc Kinh phải cân nhắc kỹ lưỡng về các biện pháp đối phó trong thời gian tới.

Hiện tại, truyền thông nhà nước Trung Quốc, bao gồm Tân Hoa Xã và Nhân Dân Nhật Báo, vẫn chưa có phản hồi chính thức về tuyên bố của Trump. Điều này cho thấy Bắc Kinh đang thận trọng đánh giá tình hình trước khi có động thái chính thức.

“Theo ước tính, mức thuế bổ sung này sẽ nâng thuế suất trung bình đối với hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ lên khoảng 33%,” Raymond Yeung, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc Đại lục tại Ngân hàng ANZ, nhận định. Ông dự đoán điều này sẽ tác động nhẹ đến GDP Trung Quốc, nhưng có thể thúc đẩy Bắc Kinh đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ tiêu dùng, công nghệ và ổn định tỷ giá nhân dân tệ để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực.

Bất chấp mức thuế mới, Bloomberg Economics cho rằng tác động lên nền kinh tế Trung Quốc có thể được kiểm soát. Theo chuyên gia Maeva Cousin, chỉ hơn 2% giá trị gia tăng của nền kinh tế Trung Quốc có liên quan đến xuất khẩu sang Mỹ, cho thấy mức ảnh hưởng trực tiếp là không quá nghiêm trọng.

“Tuy nhiên, về dài hạn, Trung Quốc sẽ phải tìm cách mở rộng thị trường xuất khẩu,” Cousin viết trong một báo cáo. “Nhưng nỗ lực này có thể gặp trở ngại, do nhiều quốc gia khác cũng đang cảnh giác với tình trạng dư thừa sản xuất của Trung Quốc.”

Những dấu hiệu của sự phản đối từ các nước khác đã bắt đầu xuất hiện. Trong tuần qua, Hàn Quốc và Việt Nam đã áp thuế chống bán phá giá đối với sản phẩm thép nhập khẩu từ Trung Quốc, nhằm ngăn chặn tình trạng hàng hóa nước này tràn vào thị trường nội địa.

Michelle Lam, chuyên gia kinh tế Trung Quốc tại Societe Generale, nhận định rằng Bắc Kinh có thể phải tung ra một gói kích thích kinh tế trị giá từ 500-700 tỷ nhân dân tệ (69-97 tỷ USD) để đảm bảo tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh tác động từ thuế quan của Mỹ.

“Nhà đầu tư đang theo dõi xem Bắc Kinh sẽ tung ra bao nhiêu biện pháp kích thích tài khóa trong kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (NPC) vào tuần tới,” Lam cho biết. “Thông tin này có thể làm tăng khả năng Trung Quốc có những điều chỉnh chính sách nhẹ nhàng, nhưng cũng có thể họ sẽ chờ đợi để đánh giá tình hình trước khi đưa ra phản ứng cụ thể.”

Không chỉ tác động đến Trung Quốc, mức thuế mới của Trump có thể làm tăng giá hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc sẽ cố gắng chuyển gánh nặng thuế quan sang khách hàng Mỹ, khiến chi phí nhập khẩu tăng cao.

Theo một nghiên cứu mới của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), tác động này có thể lớn hơn dự báo, do số liệu thống kê chính thức của Mỹ có thể đã đánh giá thấp lượng hàng nhập khẩu thực tế từ Trung Quốc.

Bên cạnh thuế quan, Mỹ còn áp dụng hàng loạt biện pháp khác để siết chặt quan hệ kinh tế với Trung Quốc, bao gồm hạn chế dòng vốn đầu tư giữa hai nước, đề xuất thu phí đối với hàng hóa vận chuyển trên tàu Trung Quốc và thúc giục Mexico áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc.

Dù căng thẳng gia tăng, cả Washington và Bắc Kinh vẫn duy trì kênh đối thoại để tránh một cuộc đổ vỡ hoàn toàn trong quan hệ song phương. Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent vào ngày 23/2, đánh dấu cuộc đối thoại cấp cao thứ hai giữa hai bên kể từ khi Trump nhậm chức. Bộ Quốc phòng Trung Quốc cũng xác nhận đang tiến hành các cuộc thảo luận với quân đội Mỹ để khôi phục các kênh liên lạc.

Trump cũng nhiều lần nhấn mạnh mối quan hệ cá nhân tốt đẹp với Chủ tịch Tập Cận Bình, thậm chí tuyên bố rằng một thỏa thuận thương mại mới giữa Mỹ và Trung Quốc là hoàn toàn có thể xảy ra. Tuy nhiên, dù Trump từng hé lộ rằng ông sẽ có cuộc điện đàm với ông Tập "trong thời gian sớm nhất", cuộc trao đổi này đến nay vẫn chưa diễn ra.