Trump áp thuế mạnh tay với thuốc và đồng, nhưng rủi ro chính sách có thể phản tác dụng

Một người thợ thủ công giỏi luôn biết chọn đúng công cụ cho từng công việc. Nhưng đó không phải là cách mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang áp dụng khi cố gắng tái cấu trúc nền kinh tế Mỹ. Ông đã đề xuất mức thuế lên tới 200% với thuốc và 50% với đồng – hai ngành hoàn toàn khác biệt. Tuy nhiên, việc sử dụng cùng một công cụ cứng nhắc – thuế quan – để xử lý hai vấn đề kinh tế riêng biệt có thể sẽ dẫn đến kết quả không như kỳ vọng.

Mục tiêu của Trump là đưa sản xuất quay trở lại trong nước và giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu quan trọng. Với đồng – kim loại thiết yếu cho sản xuất từ trung tâm dữ liệu đến lưới điện – ông kỳ vọng rằng thuế quan trừng phạt sẽ thúc đẩy các công ty như Freeport-McMoRan (trị giá 66 tỷ USD) mở thêm các mỏ khai thác mới trong nước. Trong khi đó, với ngành dược phẩm, Trump có cơ sở để lo ngại: nhập khẩu thuốc vào Mỹ đã tăng gấp hơn 2.5 lần so với cách đây một thập kỷ. Các đe dọa thuế quan của ông đối với ngành này nhằm mục tiêu kéo sản xuất dược phẩm đã mất trở lại nước Mỹ – điều có thể tạo ra việc làm và đảm bảo quyền tiếp cận thuốc thiết yếu.

Tuy nhiên, giới doanh nghiệp vẫn còn lý do để nghi ngờ độ chắc chắn trong chính sách của Trump. Trong tuần này, ông đã gia hạn một số thuế quan đối ứng, khiến các nhà đầu tư không mấy mặn mà. Cổ phiếu dược phẩm châu Âu gần như không biến động, có thể vì thị trường cho rằng khung thời gian thực hiện – kéo dài đến 18 tháng – khiến các mức thuế này khó trở thành hiện thực. Ngược lại, giá đồng biến động mạnh hơn, với giá giao dịch tại New York tăng 30% trong sáu tháng qua – phản ánh mức độ tin tưởng cao hơn rằng chính sách sẽ thực sự được triển khai.

Sự khác biệt này còn cho thấy thuế quan có ảnh hưởng không giống nhau đến từng lĩnh vực. Dược phẩm và đồng nằm ở hai thái cực về mức độ dễ dịch chuyển sản xuất. Trong ngành dược, một khi có nhà máy, lao động, nguyên liệu và phê duyệt cần thiết, các công ty có thể tăng sản lượng nhanh chóng. Các tên tuổi lớn như AstraZeneca, GSK và Novartis đều có biên lợi nhuận EBITDA khoảng 30% hoặc hơn, đủ sức đầu tư cho các cơ sở sản xuất mới. Thêm vào đó, thị trường Mỹ quá lớn để bị bỏ qua, đồng nghĩa rằng nếu thuế quan được duy trì ổn định, các công ty có thể sẽ dần đưa sản xuất về nội địa – miễn là họ có thể vượt qua tính bất ổn trong chính sách của Trump.

Ngược lại, thị trường đồng kể một câu chuyện hoàn toàn khác. Trong năm 2024, Mỹ chỉ sản xuất đủ đáp ứng một nửa nhu cầu trong nước, theo Morgan Stanley. Cắt đứt nguồn cung từ Chile, Canada và các đối tác thương mại khác là điều khó khả thi. Phát triển một mỏ đồng tại Mỹ mất trung bình 29 năm, phần lớn do các quy định nghiêm ngặt về cấp phép. Và khác với nhiều hàng hóa như giày dép hay thực phẩm, rất khó thay thế đồng bằng nguyên liệu khác. Dù trong lý thuyết, các kim loại dẫn điện khác có thể dùng thay thế, nhưng điều đó đòi hỏi thời gian và chi phí lớn. Vì vậy, chi phí thuế quan sẽ được chuyển trực tiếp vào giá hàng hóa có liên quan.

Nói cách khác, Trump đang dùng cùng một chiếc búa – thuế quan – để xử lý hai vấn đề rất khác nhau và kết quả có thể sẽ là những phản ứng trái ngược, thậm chí dễ đoán trước.