Trump sa thải lãnh đạo BLS, thị trường chao đảo vì lo ngại dữ liệu bị thao túng

Ngay khi thị trường tài chính có dấu hiệu ổn định trở lại sau những cú sốc thuế quan hồi mùa xuân, một “quả bóng đường cong” khác lại được ném vào – lần này là từ chính phủ Mỹ. Cụ thể, sau khi xuất hiện các điều chỉnh trong dữ liệu việc làm tháng 5 và tháng 6, Tổng thống Donald Trump đã bất ngờ sa thải Erika McEntarfer – Giám đốc Cục Thống kê Lao động (BLS) – với cáo buộc bà đã cố tình khiến ông trông “yếu kém” trước công chúng.

Dù không ai phủ nhận rằng BLS đã từng gặp nhiều thách thức kéo dài trong việc thu thập dữ liệu – vốn dẫn đến các điều chỉnh lớn trong quá khứ, gây khó khăn cho hoạch định chính sách kịp thời – nhưng không có bất kỳ bằng chứng rõ ràng nào cho thấy tổ chức này mang động cơ chính trị.

Việc sa thải McEntarfer không chỉ khiến công chúng và giới đầu tư mất niềm tin vào độ tin cậy của dữ liệu việc làm trong tương lai, mà còn tạo ra mối hoài nghi đối với mọi số liệu thống kê được công bố bởi chính phủ liên bang. Các cơ quan thống kê khác, lo ngại bị trừng phạt nếu đưa ra dữ liệu “không thuận mắt”, có thể trở nên dè dặt hơn trong cách thu thập và báo cáo – khiến thị trường mất đi một trong những tiêu chuẩn vàng về sự minh bạch và trung lập.

Ảnh hưởng ngay lập tức đã được ghi nhận trong phiên thứ Sáu: cổ phiếu, lợi suất trái phiếu và đồng USD đồng loạt giảm. Sự biến động này không chỉ xuất phát từ các điều chỉnh dữ liệu việc làm mà còn do phản ứng gay gắt từ Tổng thống Trump, cùng với thông tin về việc Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Adriana Kugler từ chức sớm. Tuy nhiên, không có nhiều dấu hiệu cho thấy xu hướng này sẽ tiếp diễn vào đầu tuần kế tiếp, khi thị trường Mỹ tỏ ra bối rối trong việc định giá rủi ro của một yếu tố rất hiếm gặp: sự can thiệp chính trị vào dữ liệu thống kê – điều trước đây thường chỉ được gán cho các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc.

Các nhà đầu tư bán khống dường như đang đứng ngoài, có thể do e ngại sự phục hồi mạnh mẽ của thị trường chứng khoán Mỹ từ mức đáy của tháng Tư trong một quý đầy biến động. Đồng thời, các yếu tố hỗ trợ khác vẫn đang diễn ra: tăng trưởng tích cực từ nhóm cổ phiếu công nghệ, làn sóng AI và một mùa báo cáo lợi nhuận khá ổn định.

Trên thị trường lãi suất, biến động cũng phần nào hợp lý. Nếu các dữ liệu việc làm – dù bị nghi ngờ – cho thấy sự yếu đi, điều đó có thể đủ để Fed nới lỏng chính sách tiền tệ, và thị trường hiện đang hoàn toàn định giá khả năng cắt giảm lãi suất vào tháng Chín. Viễn cảnh này càng có cơ sở khi Trump được dự báo sẽ bổ nhiệm thêm một thành viên vào hội đồng quản trị của Fed trong năm nay.

Một Fed từng trải với những điều chỉnh dữ liệu lớn có thể sẽ không nhìn vào các con số bề mặt, mà thay vào đó chú ý đến toàn cảnh thị trường lao động: Tỷ lệ thất nghiệp vẫn thấp kỷ lục, và các yêu cầu trợ cấp thất nghiệp hàng tuần vẫn rất ổn định.

Tuy nhiên, nếu chính quyền thành công trong việc ép các cơ quan thống kê cung cấp dữ liệu có lợi về mặt chính trị – đi kèm với một chuỗi cắt giảm lãi suất sâu – điều đó có thể khiến nền kinh tế trở nên “quá nóng.” Dưới góc nhìn tăng trưởng GDP danh nghĩa, một số nhà đầu tư có thể cho rằng điều đó sẽ có lợi cho cổ phiếu. Nhưng liệu đây có đơn thuần là những suy đoán mơ hồ hay là dấu hiệu của một chu kỳ lệch chuẩn, vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.

Tác động đối với trái phiếu chính phủ Mỹ và đồng USD có phần rõ nét hơn. Kỳ vọng về việc Fed sẽ nới lỏng chính sách sau thông tin về dữ liệu việc làm và việc Kugler rút lui đã kéo lợi suất trái phiếu ngắn hạn xuống. Đường cong lợi suất trái phiếu chính phủ giữa kỳ hạn 2 năm và 30 năm hiện đang ở mức dốc nhất trong hơn hai năm qua. Trong khi đó, chỉ số biến động trái phiếu – vốn đã lặng sóng trong ba năm – bất ngờ tăng vọt.

Yếu tố then chốt mà thị trường trái phiếu đang theo dõi chính là "phí bảo hiểm kỳ hạn" – mức chênh lệch được yêu cầu để giữ trái phiếu dài hạn thay vì ngắn hạn. Sau khi giảm nhẹ trong tháng Bảy, chỉ số này đang được xem là yếu tố quan trọng phản ánh sự mất lòng tin ngày càng tăng.

Các chuyên gia của Morgan Stanley, dẫn đầu bởi Matthew Hornbach, viết rằng: “Mất niềm tin vào dữ liệu kinh tế sẽ làm tăng sự bất định mà nhà đầu tư đòi hỏi để bù đắp rủi ro – tức lợi suất cao hơn.” Họ nhấn mạnh rằng nếu Fed cắt giảm lãi suất trong vài quý tới – dù nhà đầu tư có tin vào dữ liệu hay không – thì kỳ vọng về lạm phát quay lại có thể khiến phí bảo hiểm kỳ hạn tăng lên và đường cong lợi suất dốc thêm nữa.

Cũng theo Morgan Stanley: “Càng ít nhà đầu tư tin rằng dữ liệu kinh tế thực sự yêu cầu cắt giảm lãi suất, đường cong sẽ càng dốc nếu Fed vẫn tiếp tục các đợt cắt giảm.”

Hiệu suất của đồng USD giờ đây sẽ phản ánh không chỉ phí bảo hiểm rủi ro, mà còn tâm lý của các nhà đầu tư toàn cầu về việc có nên tiếp tục nắm giữ tài sản Mỹ – vốn đang được định giá ở mức cao – trong một môi trường mà niềm tin vào tính trung lập của dữ liệu đang bị xói mòn. Đà hồi phục của đồng bạc xanh trong cuối tháng Bảy hiện đã bị xóa nhòa, khi các vị thế bán khống USD trước đó đang được cân bằng lại.

Sự kết hợp giữa kỳ vọng lãi suất giảm vì lý do chính trị và mức phí rủi ro gia tăng có thể đẩy đồng USD vào một chu kỳ suy yếu mới. Tim Duy từ SGH Macro Advisors nhận định: “Việc sa thải McEntarfer sẽ càng làm dấy lên hoài nghi về tính toàn vẹn của các dữ liệu kinh tế Mỹ. Nguy cơ phía trước là việc dữ liệu sẽ bị ‘dàn xếp’ theo hướng thể hiện tăng trưởng việc làm mạnh mẽ và lạm phát thấp – một kịch bản chắc chắn sẽ khiến thị trường biến động dữ dội.”

Dù thị trường hiện tại còn dè dặt trong việc định giá đầy đủ những biến động tiềm tàng, nhưng thiệt hại không nhất thiết phải đến bằng một cú sốc – điều này có thể âm ỉ kéo dài, bào mòn lòng tin từng chút một.