Chính quyền của Trump đang cố giải thích tình trạng hỗn loạn này là một phần trong kế hoạch lớn nhằm kêu gọi các nước hợp tác chống lại Trung Quốc. Nhưng kế hoạch này gần như chắc chắn sẽ thất bại. Để hiểu vì sao, cần xem Trump thật sự muốn gì khi áp thuế.

Lý do mà Trump thường nói như muốn chống lại thương mại không công bằng, giảm thâm hụt thương mại, khôi phục sản xuất trong nước hay đối đầu với Trung Quốc — đều không thực sự hợp lý. Những mục tiêu đó mâu thuẫn với nhau, khó thực hiện hoặc đi ngược lại chính sách khác của ông.

Một cách giải thích hợp lý hơn là Trump chủ yếu muốn thể hiện quyền lực. Thuế quan là công cụ giúp ông làm điều đó. Cuộc chiến thương mại này nhằm phá bỏ các quy tắc kinh tế quốc tế để Mỹ, đặc biệt là Tổng thống, có thể hành động một cách tự do, không bị ràng buộc.

Trump chọn thuế quan vì hai lý do. Thứ nhất, ông tin rằng các nước sẽ làm mọi cách để được tiếp cận thị trường Mỹ. Thứ hai, ông có quyền áp thuế gần như tuyệt đối mà không cần Quốc hội thông qua.

Trump không thật sự muốn đàm phán công bằng, ông muốn các nước phải nhượng bộ. Những nước không phản đối sẽ được giảm thuế, còn nước nào dám phản đối sẽ bị trừng phạt nặng.

Tuy nhiên, các quốc gia đã hiểu rằng những lời giải thích về kinh tế của Trump chỉ là cái cớ. Miễn là Trump còn là Tổng thống, Mỹ sẽ là đối tác khó tin cậy, và không nước nào muốn liều mình cùng Mỹ đối đầu với Trung Quốc.

Một lý do khác khiến cuộc chiến thương mại với Trung Quốc sẽ không thành công là vì chính thị trường đã “buộc” Trump phải rút lại một số mức thuế. Thị trường trái phiếu Mỹ phản ứng tiêu cực khi thuế tăng cao, khiến ông phải lùi bước. Điều này cho thấy Trump không thể cứ tăng thuế mãi, vì thị trường sẽ tiếp tục phản đối.

Vì thế, Trump đã mất đi đòn bẩy trong các cuộc đàm phán. Các nước giờ chỉ cần nhượng bộ một chút về mặt hình thức là có thể đạt được thỏa thuận giảm thuế với Mỹ, nhưng chắc chắn họ sẽ không dám từ bỏ quan hệ thương mại với Trung Quốc.

Lý do thứ ba là chính Trung Quốc. Nhìn bề ngoài, Trung Quốc có vẻ yếu thế hơn vì mất đi thị trường lớn và bị cô lập. Nhưng thật ra Trung Quốc đã chuẩn bị kỹ cho một cuộc chiến kéo dài. Dù mất bớt đơn hàng từ Mỹ, Trung Quốc có thể bù lại bằng tiêu dùng trong nước — điều mà trước đây còn bị kìm hãm do chính sách tiền tệ quá chặt và sự ưu tiên cho ngành sản xuất.

Hiện nay, Trung Quốc đang chuyển hướng và quyết tâm thúc đẩy tiêu dùng trong nước. Đồng thời, họ cũng có thể sống ổn dù không nhập hàng từ Mỹ. Việc bị hạn chế công nghệ Mỹ trong 5 năm qua đã giúp Trung Quốc tự phát triển công nghệ trong nước tốt hơn.

Trung Quốc cũng không cần phải phá giá đồng nhân dân tệ để ứng phó. Việc nới lỏng nhẹ chính sách tiền tệ và các biện pháp kích cầu sẽ thu hút dòng tiền đầu tư, giúp giữ ổn định tỷ giá.

Trong khi đó, Mỹ lại đối mặt với lạm phát cao do đánh thuế lên hàng tiêu dùng Trung Quốc. Mỹ phụ thuộc vào nguyên liệu từ Trung Quốc nhiều hơn ba lần so với việc Trung Quốc phụ thuộc vào Mỹ. Giá đầu vào tăng khiến doanh nghiệp Mỹ giảm đầu tư.

Trung Quốc có thể giải quyết vấn đề bằng chính sách kinh tế hợp lý, còn Mỹ thì đối mặt với nguy cơ suy thoái và lạm phát cùng lúc — điều chỉ có thể giải quyết bằng thay đổi lớn trong chính sách kinh tế.

Nếu mục tiêu của Trump là buộc Trung Quốc phải đầu hàng, thì cuối cùng ông sẽ chỉ nhận lại sự thất vọng và thất bại.