Chiến tranh thương mại toàn cầu: Nguy cơ leo thang chưa có điểm dừng?

Leah Fahy, chuyên gia phân tích tại Capital Economics, đánh giá rằng phản ứng quyết liệt từ Bắc Kinh đã “gần như loại bỏ khả năng đạt được một thỏa thuận trong ngắn hạn nhằm chấm dứt cuộc chiến thương mại giữa hai siêu cường”. Nhận định này càng được củng cố khi các thị trường tài chính đồng loạt lao dốc: chỉ số S&P 500 của Mỹ giảm mạnh 4.8% trong phiên giao dịch thứ Năm – mức giảm trong ngày tồi tệ nhất kể từ năm 2020. Đến thứ Sáu, thị trường tiếp tục mất thêm 6%, trong khi chứng khoán toàn cầu cũng rơi tự do trước làn sóng bán tháo của nhà đầu tư.

Không dừng lại ở cổ phiếu, giá dầu thô cũng lao dốc do lo ngại về suy thoái kinh tế sắp tới. George Saravelos, Trưởng bộ phận nghiên cứu ngoại hối tại Deutsche Bank, cảnh báo rằng mặc dù các ngân hàng trung ương có thể phát đi thông điệp “nới lỏng” hơn để ổn định tâm lý thị trường, nhưng dư địa hành động của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hiện đang bị giới hạn bởi làn sóng lạm phát có nguy cơ được kích hoạt bởi chính các biện pháp thuế quan.

“Trừ khi Tổng thống Trump đảo ngược chính sách thuế quan, chúng tôi cho rằng chỉ có một công cụ đủ sức tạo ra tác động ‘ngắt mạch’ với cú sốc thương mại lần này – đó là chính sách tài khóa,” ông Saravelos nhận định. “Những nền kinh tế phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ nhất về mặt tài khóa sẽ có đồng tiền giữ giá tốt nhất trong môi trường biến động hiện nay.”

Giới phân tích đang hướng sự chú ý đến báo cáo Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Mỹ trong tháng Ba – được công bố vào thứ Năm tới – với kỳ vọng rằng đây có thể là một trong những lần ghi nhận mức lạm phát thấp nhất trong năm, trước khi các tác động của chính sách thuế quan mới bắt đầu thẩm thấu vào nền kinh tế.

Theo khảo sát của Bloomberg, CPI toàn phần tháng Ba được dự báo tăng 2.6% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn mức 2.8% ghi nhận trong tháng Hai. Trong khi đó, CPI lõi – chỉ số loại trừ hai nhóm có biến động mạnh là thực phẩm và năng lượng – được dự báo tăng 3%, giảm nhẹ so với mức 3.1% của tháng trước. Các chuyên gia kinh tế từ Barclays cho rằng mức giảm này phần lớn đến từ việc giá xe ô tô cũ đã bắt đầu hạ nhiệt sau sáu tháng tăng liên tục.

Nếu dự báo trở thành hiện thực, dữ liệu CPI lần này sẽ xác nhận môi trường lạm phát vẫn trong tầm kiểm soát trước khi gói thuế quan mới được triển khai. Theo nhóm phân tích của Barclays do Pooja Sriram đứng đầu, các mức thuế quan được công bố vào ngày 2/4 – được gọi là “thuế Ngày Giải phóng” – cao hơn đáng kể so với kịch bản cơ sở của họ, và có thể tạo ra áp lực lạm phát bổ sung trong nửa cuối năm 2025.

Tính đến thời điểm hiện tại, chính sách lãi suất thấp hơn của Fed – bắt đầu từ đợt cắt giảm lãi suất hồi tháng 9 năm ngoái – đã phát huy hiệu quả trong việc kiềm chế lạm phát. Tuy nhiên, triển vọng trung hạn đã thay đổi đáng kể kể từ khi chính quyền Trump công bố gói thuế quan “có đi có lại” nhằm vào hàng hóa Trung Quốc, đồng thời tạo ra nguy cơ về các biện pháp trả đũa từ cả châu Á và châu Âu.

Trái ngược với lo ngại lạm phát ở Mỹ, Trung Quốc đang phải đối mặt với một thách thức kinh tế nghiêm trọng khác: nguy cơ giảm phát kéo dài. Trong tháng Hai, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của nước này ghi nhận mức giảm 0.7% so với cùng kỳ năm trước – lần giảm đầu tiên trong hơn một năm. Áp lực giảm phát đang ngày càng hiện rõ khi người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, còn doanh nghiệp trì hoãn kế hoạch đầu tư do niềm tin kinh tế yếu.

Theo khảo sát của Reuters, CPI tháng Ba của Trung Quốc được dự báo không tăng so với cùng kỳ, trong khi nhóm phân tích của Citi nhận định rằng động lực giá cả tiếp tục yếu đi sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Cả hai nhóm hàng – thực phẩm và phi thực phẩm – đều trong xu hướng giảm giá, phản ánh sự suy yếu trong tổng cầu nội địa.

Giảm phát được coi là một “cái bẫy” kinh tế nguy hiểm, đặc biệt với các nền kinh tế lớn như Trung Quốc. Sau khi bong bóng bất động sản vỡ và chính phủ siết chặt tín dụng trong nhiều năm, nền kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại, trong khi người tiêu dùng vẫn thận trọng kể từ sau đại dịch.

Giới đầu tư hiện kỳ vọng rằng gói kích thích được Bắc Kinh công bố vào tháng 9/2024 sẽ bắt đầu phát huy hiệu quả. Báo cáo GDP quý I vừa công bố tuần trước mang lại một số tín hiệu tích cực. Morgan Stanley đánh giá rằng các gói kích thích tại Trung Quốc thường được triển khai theo mô hình “đầu tư dồn dập giai đoạn đầu”. Số liệu đầu tư tài sản cố định liên quan đến nhà nước và tiêu dùng hàng hóa lâu bền đã có sự cải thiện rõ rệt nhờ các chính sách ưu đãi “đổi cũ lấy mới”.

Tuy nhiên, Standard Chartered tỏ ra thận trọng hơn, dự báo CPI của Trung Quốc sẽ tiếp tục âm trong các tháng tới, chủ yếu do giá thực phẩm và nhiên liệu tiếp tục giảm.

Trong bối cảnh sức cầu nội địa yếu và áp lực từ cuộc chiến thương mại với Mỹ ngày càng tăng, giới phân tích cho rằng Trung Quốc buộc phải hành động quyết liệt hơn trên mặt trận tài khóa nếu muốn đảo ngược xu hướng giảm phát và tái khởi động đà tăng trưởng bền vững.