Fed đã khởi động lại QE mà không công bố lý do rõ ràng

Giới chuyên môn cho rằng điểm quan trọng nhất từ cuộc họp FOMC gần nhất của Federal Reserve không phải là việc cắt giảm lãi suất 25 bps như truyền thông nhấn mạnh. Diễn biến đáng chú ý hơn là Fed đã bắt đầu mở rộng bảng cân đối kế toán trở lại, tức tăng quy mô tài sản nắm giữ, điều mà về bản chất được xem là nới lỏng định lượng (QE), nhưng hầu như không được các kênh truyền thông chính thống đề cập rõ ràng.

Họ cho rằng đây là ví dụ điển hình của hiện tượng gọi là “chôn giấu tin chính”. Khái niệm này không mang nghĩa ẩn dụ phức tạp, mà chỉ việc thông tin quan trọng nhất bị đặt ở vị trí ít được chú ý trong văn bản chính sách hoặc bài báo, khiến phần lớn người đọc không nhận ra tác động thực sự của quyết định đó.

Có thể ghi nhận Fed đã cắt giảm lãi suất 25 bps, đưa phạm vi lãi suất liên bang về 3.50%–3.75%. Truyền thông tài chính tập trung phân tích biểu đồ dot plot của Fed, trong đó cho thấy chỉ còn một lần cắt giảm lãi suất trong năm 2026 và một lần trong năm 2027, và từ đó kết luận rằng Fed đang chuyển sang lập trường “diều hâu”.

Nhưng cách diễn giải này không chính xác. Một ngân hàng trung ương tiếp tục cắt giảm lãi suất không thể được coi là đang thắt chặt chính sách. Việc mở rộng bảng cân đối kế toán cũng không phù hợp với khái niệm “diều hâu”. Các chuyên gia nhận định nhãn “diều hâu” chỉ xuất hiện vì Chủ tịch Fed Jerome Powell sử dụng ngôn từ thận trọng, nhằm hạn chế kỳ vọng của thị trường về tốc độ và quy mô cắt giảm lãi suất trong tương lai, chứ không phản ánh đầy đủ hướng đi thực tế của chính sách.

Để dẫn lại nội dung chính thức trong tuyên bố của FOMC, trong đó ủy ban cho rằng lượng dự trữ trong hệ thống ngân hàng đã giảm xuống mức “dư thừa” thấp hơn mong muốn, và Fed sẽ mua trái phiếu chính phủ ngắn hạn “khi cần thiết” để đảm bảo nguồn cung dự trữ dồi dào.

Theo cách diễn giải trực tiếp, điều này có nghĩa là Fed đang quay lại tạo thêm tiền để mua trái phiếu chính phủ. Việc này làm tăng thanh khoản trong hệ thống tài chính, gây áp lực giảm lợi suất trái phiếu và hỗ trợ giá các tài sản rủi ro như cổ phiếu. Cần nhấn mạnh rằng Fed tránh sử dụng thuật ngữ “QE” vì thuật ngữ này gắn liền với các chính sách gây tranh cãi trong quá khứ, thay vào đó là các cụm từ kỹ thuật như “quản lý dự trữ” hoặc “điều chỉnh vận hành”. Tuy nhiên, theo ông, sự khác biệt chỉ nằm ở cách gọi, còn tác động kinh tế là tương đương.

Nếu đặt quyết định này trong bối cảnh nợ công của Mỹ, rõ ràng tổng nợ chính phủ liên bang đã vượt 38 nghìn tỷ USD và tiếp tục tăng do thâm hụt ngân sách lớn. Trong điều kiện đó, việc duy trì lãi suất cao trong thời gian dài sẽ khiến chi phí trả lãi tăng mạnh, trở nên không bền vững cả về tài chính lẫn chính trị.

Ông lưu ý Fed đã thông báo chấm dứt việc thu hẹp bảng cân đối kế toán từ ngày 1 tháng 12, sau cuộc họp tháng 10. Theo ông, đây là tín hiệu cho thấy Fed đã hoàn tất giai đoạn thắt chặt và đang chuyển sang giai đoạn nới lỏng, trong đó việc mua lại tài sản chỉ là bước tiếp theo mang tính logic.

Powell cho biết Fed đã giảm lãi suất chính sách tổng cộng 75 bps kể từ tháng 9 và 175 bps kể từ tháng 9 năm trước, đưa lãi suất liên bang về vùng được xem là “trung tính”. Ông cũng nhấn mạnh Fed đang ở trạng thái “chờ xem” để đánh giá thêm dữ liệu kinh tế.

Các chuyên gia đặc biệt chú ý tới việc Powell mô tả đợt cắt giảm tháng 12 là một “quyết định sát nút”, với ba phiếu phản đối, lần đầu tiên kể từ năm 2019 xuất hiện mức độ bất đồng như vậy. Đây là ví dụ của chính sách “định hướng bằng lời nói”, tức việc ngân hàng trung ương sử dụng ngôn ngữ để tác động tới kỳ vọng thị trường. Trong ngắn hạn, thị trường phản ứng với phát biểu, nhưng trong dài hạn, điều quan trọng vẫn là hành động chính sách, và hành động hiện tại cho thấy xu hướng nới lỏng rõ ràng.

Phản ứng của thị trường phù hợp với thực tế chính sách. Cổ phiếu tăng giá nhờ điều kiện thanh khoản nới lỏng hơn. Giá vàng tăng trong bối cảnh USD suy yếu, tăng khoảng 88 USD kể từ sau cuộc họp báo của Powell đến thời điểm chương trình được ghi hình. Giá bạc đang giao dịch trên 66 USD mỗi ounce.

Cần nhấn mạnh lạm phát không chỉ thể hiện qua chỉ số giá tiêu dùng, mà còn qua việc giá tài sản tăng nhanh, phản ánh lượng tiền trong hệ thống gia tăng.

GIới chuyên môn cho rằng không cần dựa vào một báo cáo CPI đơn lẻ để đánh giá chính sách tiền tệ. Theo ông, tốc độ tăng cung tiền phản ánh rõ hơn định hướng của Fed. Ông lưu ý báo cáo CPI tháng 11 sắp được công bố, trong khi dữ liệu tháng 10 bị gián đoạn do chính phủ đóng cửa.

Dựa trên chỉ số True Money Supply (TMS), cung tiền tăng 4.76% so với cùng kỳ trong tháng 11, cao hơn mức 4.06% của tháng 9 và vượt xa mức 1.27% của cùng kỳ năm trước. Tăng trưởng TMS theo tháng trong các tháng 8, 9 và 10 lần lượt là 1.18%, 1.40% và 1.14%, cho thấy đà mở rộng tiền tệ mạnh.

Theo số liệu M2 của Fed, tăng trưởng theo năm đạt 4.63% trong tháng 10, với quy mô M2 gần 22.3 nghìn tỷ USD, mức cao nhất từng ghi nhận. Điều này cho thấy cung tiền đang mở rộng trở lại, dù chưa đạt đỉnh năm 2022.

Có thể nói Fed đang đứng trước hai lựa chọn đều có chi phí cao: duy trì lãi suất cao để kiểm soát lạm phát nhưng chấp nhận nguy cơ gây suy thoái trong một nền kinh tế gánh nợ lớn, hoặc cắt giảm lãi suất và tăng thanh khoản để duy trì ổn định hệ thống tài chính, đổi lại là lạm phát cao hơn. Fed đã chọn phương án thứ hai. Dù cách diễn đạt chính thức ra sao, chính sách thực tế đang ưu tiên duy trì hoạt động của hệ thống nợ, chấp nhận sự suy giảm dần giá trị tiền tệ.

Tuy nhiên giảm phát không phải lúc nào cũng gây hại. Các nhà phân tích dẫn lại lập luận của nhà sử học kinh tế Tom Woods, cho rằng trong một nền kinh tế tăng năng suất, giá cả có thể giảm mà không gây suy thoái, vì cùng một lượng tiền có thể hỗ trợ nhiều giao dịch hơn. Nghiên cứu năm 2004 của Andrew Atkeson và Patrick J. Kehoe, phân tích dữ liệu của 17 quốc gia trong 100 năm, cho thấy không có mối liên hệ rõ ràng giữa giảm phát và suy thoái kinh tế.

Có thể kết luận rằng cá nhân không thể thay đổi cấu trúc của hệ thống tiền tệ hiện tại bằng các quyết định chính trị ngắn hạn, do đó cần điều chỉnh chiến lược tài chính cho phù hợp. Theo ông, nếu chỉ nắm giữ USD, sức mua sẽ tiếp tục suy giảm theo thời gian, và xu hướng tăng dài hạn của vàng và bạc phản ánh quá trình mất giá đó của tiền pháp định.