Fed giữa kỳ vọng cắt giảm lãi suất và nguy cơ suy thoái

Như đã biết, Fed có hai nhiệm vụ chính: kiểm soát lạm phát và thúc đẩy việc làm tối đa. Vấn đề là với những công cụ tiền tệ hiện có, Fed thường phải đứng trước tình thế khó xử: muốn đạt mục tiêu này thì phải hy sinh mục tiêu kia. Nói đơn giản, Fed có thể chọn nới lỏng, thắt chặt hoặc giữ nguyên chính sách. Nới lỏng để kích thích kinh tế, giảm thất nghiệp; thắt chặt để kìm lạm phát; còn trung lập là giữ nguyên, không can thiệp nhiều.

Ngày tôi còn học, người ta dạy rằng thắt chặt nghĩa là làm chậm tăng trưởng cung tiền, còn nới lỏng là tăng tốc cung tiền. Fed tác động đến điều đó bằng cách thay đổi dự trữ bắt buộc của ngân hàng, điều chỉnh lãi suất cho vay qua cửa sổ chiết khấu, hoặc bơm/hút tiền trực tiếp qua thị trường mở.

Bây giờ, cách làm có khác. Fed không còn áp dự trữ bắt buộc, mà thay vào đó trả lãi cho tiền dự trữ ngân hàng gửi tại Fed (bắt đầu từ khủng hoảng 2008). Mức lãi này, Fed toàn quyền quyết định, và nó trở thành trung tâm trong điều hành chính sách. Nếu trước đây trọng tâm là tốc độ tăng cung tiền, thì nay lãi suất là yếu tố chính. Fed sử dụng mục tiêu của lãi suất quỹ Fed để truyền tải chính sách. Lịch sử vốn dĩ đó là lãi suất qua đêm giữa các ngân hàng cho nhau vay dự trữ dư thừa, nhưng nay còn nhiều định chế khác tham gia. Bằng cách điều chỉnh lãi suất Fed trả, họ gián tiếp dẫn dắt lãi suất quỹ Fed.

Hiện nay, thắt chặt thường đồng nghĩa tăng lãi suất; nới lỏng là giảm; còn trung lập là giữ nguyên. Fed chọn mức lãi trả cho dự trữ, rồi dùng thị trường mở để các lãi suất khác đi theo mức đó. Nói ngắn gọn, hạ lãi suất trả cho dự trữ thì ngân hàng có động lực cho vay nhiều hơn (tiền tệ nới lỏng); nâng lãi suất thì ngược lại (tiền tệ thắt chặt).

Câu hỏi đặt ra: Fed nên làm gì lúc này? Nền kinh tế vừa suy yếu vừa có lạm phát, nghĩa là hai vấn đề trái ngược đòi hỏi hai chính sách trái ngược. Quyết định tiếp theo sẽ công bố vào thứ Tư, và đa số dự báo Fed sẽ hạ 25 bps. Hy vọng bước đi nhỏ này đủ hỗ trợ kinh tế mà không làm lạm phát tăng thêm. Nhưng kết quả thế nào thì phải chờ thời gian.

Điều ít được nhắc đến là Fed đang lo giải quyết các hệ quả chính sách của chính phủ. Kinh tế yếu đi vì cắt giảm nhân sự và chi tiêu công, thiếu lao động do siết nhập cư. Lạm phát cũng một phần do thuế nhập khẩu đánh tràn lan. Thế nhưng Fed lại phải gánh chỉ trích.

Trong bối cảnh Trump gây áp lực đòi Fed giảm mạnh lãi suất, họ có thể buộc phải hành động để tránh bị coi là “không làm gì”. Một lần hạ 25 bps nhẹ nhàng có thể coi như nhượng bộ nhỏ để bảo vệ tính độc lập. Nhưng nếu Fed phát tín hiệu sẽ còn nhiều đợt tiếp theo, đó sẽ là vấn đề lớn.

Đáng tiếc, những năm gần đây Fed hay đưa ra dự báo về lãi suất dài hạn, dù vẫn nói “dựa vào dữ liệu”. Việc định hướng trước khi dữ liệu rõ ràng là không khôn ngoan.

Nguy hiểm hơn, Thượng viện đang xem xét bổ nhiệm Stephan Miran—người vừa làm trong Hội đồng Cố vấn Kinh tế của chính phủ—vào ghế Thống đốc Fed. Nếu thông qua, ông sẽ tham gia ngay cuộc họp lãi suất tuần này. Truyền thống độc lập của Fed, vốn gần như bất khả xâm phạm, giờ bị đặt vào rủi ro nghiêm trọng.