Khủng hoảng uy tín dữ liệu của Mỹ

Liệu dữ liệu có còn đáng tin cậy?

Báo cáo việc làm hàng tháng từ lâu được xem là kim chỉ nam đáng tin cậy nhất của thị trường—công bố trước CPI, định hướng trái phiếu, cổ phiếu và các cược lãi suất, đồng thời thường tạo ra những đợt biến động dữ dội nhất vào thứ Sáu. Trong nhiều thập kỷ, giới giao dịch coi tính toàn vẹn của báo cáo này là điều hiển nhiên. Nhưng nền tảng ấy đang lung lay. Giữa hàng loạt lần điều chỉnh biên chế, tỷ lệ phản hồi khảo sát ngày càng thấp, lỗ hổng trong CPI và việc tháo dỡ những cơ chế giám sát thống kê lâu đời, thị trường bắt đầu nghi ngờ chính độ tin cậy của dữ liệu mà họ định giá dựa vào đó.

Bức tranh việc làm dựa trên hai khảo sát. Thống kê Việc làm Hiện tại (CES), hay khảo sát cơ sở, thu thập dữ liệu từ khoảng 631,000 doanh nghiệp mỗi tháng, cung cấp thông tin chi tiết về biên chế, số giờ làm việc và thu nhập. Đây là động lực chính tạo nên con số việc làm trên những dòng tin tức. Song song là Khảo sát Dân số Hiện tại (CPS), hay khảo sát hộ gia đình, đo lường lực lượng lao động theo nhóm nhân khẩu học và tạo ra tỷ lệ thất nghiệp mang tính biểu tượng. Một khảo sát đếm việc làm, khảo sát kia đo lường người lao động. Khi hai kết quả lệch nhau, thị trường lo lắng; khi chúng khớp, tín hiệu trở nên mạnh mẽ.

Biên chế không phải bất biến. Bản công bố đầu tiên dựa vào khoảng hai phần ba phản hồi khảo sát, trước khi tỷ lệ hoàn thành vượt 90% sau ba tháng. Các sửa đổi được tích hợp định kỳ, trong khi các cập nhật chuẩn hóa hàng năm dựa trên Cuộc Điều tra Việc làm và Lương hàng quý (QCEW) thường vẽ lại bức tranh của cả năm trước. Giới giao dịch hiểu rằng “bản in đầu tiên” chỉ là bản nháp, không phải phán quyết cuối cùng.

Nhưng chuỗi sửa đổi giảm gần đây đã làm lung lay niềm tin ấy. Biên chế tháng Năm bị điều chỉnh giảm 125k xuống còn +19k, tháng Sáu giảm 133k xuống +14k, còn tháng Bảy chỉ +73k—tạo thành chuỗi ba tháng yếu nhất kể từ đại dịch, trước đó là Đại Suy thoái. Xét về thống kê, một lần sửa đổi 133k không phải ngoại lệ—với sai số chuẩn khoảng 83k—nhưng các điều chỉnh giảm cứ dai dẳng cho thấy sự thiên lệch, không phải là nhiễu.

Có hai yếu tố chính. Thứ nhất, phản hồi khảo sát muộn. Doanh nghiệp, vốn bận rộn với thuế quan và nhiều vướng mắc thực tế, ngày càng chậm trễ trong việc gửi biểu mẫu CES tự nguyện, khiến bản công bố ban đầu dựa trên nền tảng dữ liệu mỏng. Khi phản hồi bổ sung dần xuất hiện, bức tranh trở nên yếu hơn và buộc phải sửa đổi.

Thứ hai, mô hình sinh/tử. Vì CES không thể nắm bắt các công ty mới thành lập ngay trong thời gian thực, BLS áp dụng điều chỉnh sinh/tử doanh nghiệp để tính lợi nhuận việc làm ròng. Gần đây, mô hình này cho thấy số việc làm nhiều hơn so với bằng chứng từ QCEW. Hệ quả là các bản công bố đầu nghiêng về lạc quan, rồi bị điều chỉnh giảm khi dữ liệu cứng hơn được cập nhật.

Tranh cãi về uy tín không dừng ở biên chế. CPI cũng có những điểm yếu. Lệnh đóng băng tuyển dụng liên bang vào tháng 1/2025 đã làm mỏng lực lượng nhân sự làm công tác thu thập tiền lương của BLS. Sự thiếu hụt này khiến cơ quan buộc phải thu hẹp phạm vi khảo sát ở một số khu vực và dừng hẳn ở những nơi khác. Khoảng trống dữ liệu được bù bằng ước lượng thống kê thay cho quan sát thực tế.

Thông thường, khoảng 90% ước lượng thống kê đến từ trung bình “home cell” địa phương, 10% từ các khu vực “different cell” rộng hơn, và gần như không dùng “carry-forward” (giá tháng trước). Nhưng từ tháng Ba, tỷ lệ imputation “different cell” tăng mạnh—15% tháng Ba, 29% tháng Tư, đỉnh 35% tháng Sáu và vẫn cao 32% tháng Bảy. Dù BLS khẳng định tác động đến lạm phát là tối thiểu, thị trường vẫn hoài nghi, nhất là khi đồng thuận liên tục hụt so với CPI lõi trong bốn trên năm tháng gần đây, có lúc sai lệch đến 0.2 điểm phần trăm.

Không chỉ giới giao dịch bất an. Một khảo sát Reuters với 100 chuyên gia chính sách—gồm cả nhà Nobel, cựu quan chức và các kinh tế gia hàng đầu—cho thấy 41% “rất lo ngại” về chất lượng dữ liệu Mỹ, 48% khác “hơi lo ngại.” Gần ba phần tư cho rằng chính quyền chưa xử lý vấn đề với sự khẩn cấp cần thiết, và hai phần ba tin rằng các cơ quan thống kê thiếu nguồn lực để bắt kịp thực tế. Với An sinh Xã hội và nhiều chỉ số thu nhập then chốt được lập chỉ mục theo CPI, đây không chỉ là chuyện của thị trường mà là sinh kế của hàng triệu hộ gia đình.

Càng đáng quan ngại hơn khi Ủy ban Tư vấn Thống kê Kinh tế Liên bang (FESAC) bị giải tán vào tháng Hai. Trong nhiều năm, cơ quan này đã giám sát phương pháp và tính toàn vẹn thống kê cho BEA, Census và BLS. Việc loại bỏ FESAC đồng nghĩa mất đi một lớp giám sát quan trọng. Ngay cả Powell cũng lưu ý trong phiên điều trần trước quốc hội rằng tỷ lệ phản hồi khảo sát đang “suy giảm nhẹ nhưng đáng lo ngại.” Trên thực tế, tỷ lệ phản hồi cả ở khảo sát hộ gia đình lẫn doanh nghiệp đã giảm đều đặn kể từ 2015.

Giải pháp tuy rõ ràng nhưng không dễ dàng. Kết thúc lệnh đóng băng tuyển dụng và khôi phục ngân sách sẽ là bước nhanh nhất—ngân sách BLS đã đình trệ suốt hơn hai thập kỷ trong khi nền kinh tế ngày càng mở rộng. Biến phản hồi CES thành nghĩa vụ bắt buộc, như một số bang đã áp dụng, có thể cải thiện độ bao phủ và giảm mức độ sửa đổi.

Công nghệ cũng mở ra cơ hội. BLS hiện đã hợp tác với một công ty tư nhân để khai thác nguồn dữ liệu giá khổng lồ về quần áo và hàng tiêu dùng. Tuy nhiên, hai phần ba trong số khoảng 100,000 báo giá CPI hàng tháng vẫn phải thu thập qua khảo sát trực tiếp. Việc mở rộng dữ liệu thay thế—từ hồ sơ doanh nghiệp, nguồn thứ cấp, web scraping và API—sẽ giúp giảm tải và hiện đại hóa phương pháp. Những căng thẳng của năm 2025 có thể chỉ càng thúc đẩy tiến trình này.

Dù còn nhiều hạn chế, BLS vẫn tạo ra bộ dữ liệu vĩ mô chuẩn vàng của thị trường. Nhưng uy tín không tự duy trì. Trong thế giới giao dịch hàng nghìn tỷ USD, độ tin cậy dữ liệu là điều không thể để mất. Việc khôi phục nguồn lực, hiện đại hóa phương pháp và siết chặt quy trình không phải là thủ tục quan liêu—mà là chi phí tất yếu để giữ la bàn kinh tế chỉ đúng hướng. Thị trường có thể chấp nhận tin xấu; thứ họ không thể chấp nhận là dữ liệu sai lệch.

Bài học với giới giao dịch rất rõ: các bản in đầu giờ mang rủi ro sửa đổi rộng hơn. Thị trường phản ứng nhanh nhưng cũng thận trọng hơn, xu hướng định vị nghiêng về do dự, trong khi niềm tin dịch chuyển sang dữ liệu thay thế và chỉ số riêng. Cho đến khi Washington củng cố lại khung giám sát, mỗi bản công bố việc làm thứ Sáu hay CPI thứ Tư không chỉ là giao dịch dữ liệu, mà còn là giao dịch niềm tin vào dữ liệu.