Kinh tế toàn cầu 2025 đòi hỏi sự thích ứng phi thường

Câu hỏi không còn xoay quanh việc liệu Hoa Kỳ có tiếp tục duy trì vị thế dẫn đầu so với phần còn lại của thế giới hay không mà thách thức thực sự nằm ở mức độ chênh lệch trong tăng trưởng và lạm phát, cũng như độ sâu của những biến động trong kiến trúc kinh tế và tài chính toàn cầu.

Những hệ lụy của tình hình này vượt xa khỏi phạm vi an sinh kinh tế trước mắt. Chúng ta đang chứng kiến một nghịch lý chưa từng có khi một bên là sự thăng hoa đặc biệt của nền kinh tế Mỹ, bên kia là những vết rạn ngày càng sâu sắc trong trật tự toàn cầu do phương Tây dẫn dắt - trật tự từng mang lại nhiều lợi ích cho Hoa Kỳ. Trật tự thế giới đang đứng trước nguy cơ tan vỡ khi những mâu thuẫn nội tại ngày càng sâu sắc, đe dọa chia cắt hệ thống thương mại, công nghệ và thanh toán toàn cầu, kéo theo tăng trưởng trì trệ và lạm phát leo thang ở cả Mỹ lẫn các nền kinh tế khác.

Tuy nhiên, một viễn cảnh khả quan hơn vẫn có thể được vẽ ra nếu các chính sách được triển khai đúng thời điểm. Thế giới có thể tìm được điểm cân bằng mới trong một mô hình "toàn cầu hóa tinh gọn", được định hình thông qua đối thoại và thương lượng giữa các quốc gia thay vì để thị trường tự phân mảnh. Con đường này có thể tạo nền móng vững chắc cho tăng trưởng bền vững, kiểm soát ổn định giá cả, và khắc phục những bất cập mang tính hệ thống.

Bước sang năm 2025, bức tranh kinh tế toàn cầu hiện lên với những đường nét tương phản sắc nét chưa từng thấy giữa các nền kinh tế và thị trường tài chính. Trong một động thái đáng chú ý, IMF vừa nâng dự báo tăng trưởng năm 2024 của Hoa Kỳ lên 2.8% - một con số được cho là vẫn chưa phản ánh hết tiềm năng thực tế. Trái ngược hoàn toàn là bức tranh ảm đạm của khu vực Eurozone với tốc độ tăng trưởng chỉ đạt 0.8%, trong khi các nền kinh tế mới nổi đang chứng kiến đà tăng trưởng chậm lại rõ rệt. Trung Quốc đang phải nỗ lực không ngừng để chạm đích 4.8% - một mục tiêu đã được điều chỉnh giảm. Ngay cả Ấn Độ, ngôi sao sáng giá của châu Á, cũng đang đối mặt với nguy cơ không đạt được mục tiêu tăng trưởng 7% đầy tham vọng.

Trong lĩnh vực tài chính, chỉ số S&P 500 đã tạo nên một kỳ tích ấn tượng với mức tăng 27% từ đầu năm, bỏ xa thành tích của các thị trường châu Âu, Trung Quốc và Ấn Độ. Về mặt chính sách, không có nhiều tín hiệu cho thấy bức tranh quốc tế này sẽ có chuyển biến đáng kể. Tại châu Âu, việc hoạch định chính sách kinh tế của Pháp và Đức đang bị bủa vây bởi những bất ổn chính trị. Trong khi đó, giữa những lo ngại về nguy cơ "Nhật Bản hóa" ngày càng hiện hữu, Bắc Kinh đang phải đối mặt với bài toán hóc búa là làm sao để cân bằng giữa việc tái định hướng chiến lược tăng trưởng và áp lực phải tung ra các gói kích thích kinh tế theo lối mòn cũ.

"Chặng đường cuối" trong hành trình kiểm soát lạm phát của các ngân hàng trung ương lớn đang bộc lộ những thách thức không nhỏ. Sự do dự trong việc chuyển đổi từ mô hình phụ thuộc thái quá vào dữ liệu sang một cách tiếp cận chính sách mới đang gây trở ngại đáng kể. Thiếu vắng một tầm nhìn chiến lược hướng tới tương lai, Fed liên tục có những thay đổi trong định hướng, tạo nên những biến động trên thị trường trái phiếu. Trong bối cảnh thiếu vắng những chỉ dẫn chính sách đủ độ tin cậy cho tương lai, một cuộc tranh luận sôi nổi đang diễn ra xung quanh việc liệu Fed nên tiếp tục cắt giảm lãi suất, bỏ qua, hay tạm dừng vào tháng 12 và chưa kể đến những diễn biến có thể xảy ra sau đó.

Tất cả những biến số trên mới chỉ là màn dạo đầu cho những biến động sắp đến cùng chính quyền mới của Hoa Kỳ. Đối với giới đầu tư, bài toán phân tích trở nên cực kỳ phức tạp khi các chuyển biến tiềm tàng trong chính sách thương mại, di cư và tài khóa của Mỹ đan xen chặt chẽ với muôn vàn phản ứng dây chuyền - từ chiến lược định giá của doanh nghiệp, độ co giãn cung cầu, đến lý thuyết trò chơi và nghệ thuật điều hành quốc gia.

Vậy liệu áp lực kinh tế sẽ thúc đẩy những chuyển dịch mang tính thời đại như thế nào - đặc biệt là xu hướng đa dạng hóa dự trữ quốc tế, giảm phụ thuộc vào đồng USD, cùng sự quan tâm ngày càng tăng đối với các hệ thống thanh toán thay thế phi USD. Chính những lo ngại này đã dẫn đến tuyên bố cảnh báo đầy gay gắt của Trump vào cuối tuần trước đối với các nền kinh tế BRICS. Ông viết: "Chúng tôi yêu cầu các quốc gia này cam kết không tạo ra đồng tiền BRICS mới, không ủng hộ bất kỳ đồng tiền nào khác để thay thế đồng USD hùng mạnh. Nếu không, họ sẽ phải đối mặt với thuế quan 100% và nên chuẩn bị tinh thần chia tay thị trường Mỹ vĩnh viễn."

Những câu hỏi về bức tranh tương lai đầy bất định này chỉ có thể được giải đáp thỏa đáng khi ta đặt niềm tin vào năng lực của các nhà hoạch định chính sách trong việc thấu hiểu những động lực phi truyền thống này và đưa ra những điều chỉnh phù hợp. Điều này bao gồm cả việc chủ động đàm phán với chính quyền Mỹ sắp tới, dựa trên nền tảng định hướng và lợi ích chung dài hạn. Một chiến lược khả thi cho hầu hết các quốc gia, ngoại trừ trường hợp đặc biệt là Trung Quốc.

Thời gian càng trôi qua, rào cản đối với động lực tăng trưởng và ổn định tài chính hiện tại càng trở nên khó khăn. Việc khai phóng những động cơ thịnh vượng tương lai như những đột phá trong trí tuệ nhân tạo và khoa học đời sống cũng sẽ gặp nhiều trở ngại hơn. Chỉ có tầm nhìn xuất chúng của giới lãnh đạo, sự linh hoạt trong hoạch định chính sách, và tinh thần sẵn sàng đối thoại, thỏa hiệp hợp lý mới có thể mở ra con đường dẫn đến một tương lai tươi sáng hơn trong trung hạn.