Trung Quốc nung nấu khát vọng lật đổ ngôi vương của đồng bạc xanh đầy quyền lực. Những nhân vật chủ chốt trong ban lãnh đạo mới của Trump cũng dường như đồng thuận với quan điểm này. Thế nhưng suốt hơn năm mươi năm qua, đồng USD đã liên tục phủ nhận mọi lời tiên tri về sự suy tàn của mình. Nhìn về phía trước, kịch bản nhiều khả năng xảy ra nhất vẫn là đồng USD sẽ tiếp tục giữ vững ngai vàng thống trị của mình trên thị trường tiền tệ thế giới.

Sự bền bỉ trong triều đại lâu dài của đồng tiền Mỹ được Paul Blustein thuật lại trong tác phẩm uy quyền "King Dollar: The Past and Future of the World's Dominant Currency". Vào thập niên 1960, nhà kinh tế người Bỉ Robert Triffin đã dự báo rằng vai trò then chốt của đồng USD trong trật tự tiền tệ hậu chiến sẽ bị lung lay khi Hoa Kỳ ngày càng chìm sâu vào nợ nần. Dự báo của Triffin đã được chứng minh khi hệ thống Bretton Woods về tỷ giá hối đoái sụp đổ vào đầu thập niên 1970. Khi lạm phát ở Mỹ leo thang, Charles Kindleberger tuyên bố rằng đồng USD đã kết thúc vai trò làm đồng tiền quốc tế. Tuy nhiên, nhà sử học kinh tế vĩ đại này đã nhận định sai.

Trong những thập kỷ tiếp theo, đồng USD đã vượt qua nhiều thách thức khác như sự trỗi dậy của Nhật Bản vào cuối thập niên 1980, sự ra đời của đồng Euro năm 1999, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu cùng sự nổi lên của Trung Quốc như một cường quốc sản xuất toàn cầu, và hàng loạt chính phủ Mỹ sử dụng "vũ khí USD" chống lại các đối thủ, đỉnh điểm là việc tịch thu dự trữ ngoại hối của Nga sau cuộc bùng phát chiến tranh giữa Nga và Ukraine năm 2022.

Đồng USD thống trị dự trữ ngoại hối toàn cầu

Mặc dù tỷ trọng của Hoa Kỳ trong tổng sản lượng kinh tế toàn cầu đã giảm một nửa kể từ năm 1945, đồng USD vẫn chiếm khoảng 60% dự trữ ngoại hối quốc tế. Sự thống lĩnh của đồng USD trong tài trợ thương mại còn lớn hơn, trong khi nhập khẩu và xuất khẩu của Mỹ chiếm chưa đến 10% thương mại toàn cầu, ba phần tư thương mại xuyên biên giới được lập hóa đơn bằng đồng tiền Mỹ. Vai trò của đồng USD trong tài chính toàn cầu còn nổi bật hơn nữa khi chiếm 85% các giao dịch hoán đổi tiền tệ và tỷ lệ thậm chí lớn hơn của các giao dịch liên ngân hàng quốc tế đều được tính bằng đồng USD. Như Blustein nhận định, tại mỗi thời điểm quan trọng, những dự báo về sự sụp đổ của đồng USD đều trở nên sai lệch, đôi khi do điểm yếu của các đồng tiền thách thức, những lúc khác do khả năng phục hồi đáng kinh ngạc của đồng USD. Trong ngôn ngữ của giới giao dịch ngoại hối, đồng USD vẫn là "chiếc áo ít vết nhơ nhất."

Vị thế thống trị đó phần lớn nhờ vào quyền bá chủ quân sự của Mỹ, niềm tin rộng rãi vào hệ thống pháp quyền tại Hoa Kỳ, và sự tin tưởng rằng Fed sẽ bảo vệ vai trò của đồng USD như một kho lưu trữ giá trị. Một lời giải thích thực tế hơn là giao dịch bằng USD thuận tiện hơn cho mọi bên tham gia. Thương mại quốc tế và tài chính toàn cầu đòi hỏi một đơn vị tính toán có thể được sử dụng để thanh toán các giao dịch. Đồng USD có tính thanh khoản vượt trội so với bất kỳ đồng tiền nào khác. Trung Quốc có thể là quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới, nhưng đồng Nhân dân tệ chỉ được sử dụng trong một phần nhỏ thương mại quốc tế. Các giao dịch tài chính quốc tế chủ yếu được thanh toán bằng USD thông qua Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng (CHIPS) đặt trụ sở tại New York, xử lý các giao dịch trị giá gần 2 nghìn tỷ USD mỗi ngày. Theo Blustein, hầu hết tất cả các khoản thanh toán đi qua hệ thống này đều bắt đầu và kết thúc bên ngoài lãnh thổ Hoa Kỳ.

Vai trò thống lĩnh của đồng USD trong hạ tầng hệ thống tài chính toàn cầu tạo ra hiệu ứng mạng lưới tương tự như những lực lượng quyền năng làm lợi cho các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Qua nhiều năm, Microsoft đã mắc nhiều sai lầm chiến lược. Gã khổng lồ phần mềm này đã thất bại trong việc ra mắt các trình duyệt, điện thoại thông minh, máy tính bảng và nâng cấp hệ điều hành. Tương tự, Meta Platforms chủ sở hữu Facebook đã không thành công trong việc thiết lập đồng tiền kỹ thuật số toàn cầu trong khi nỗ lực khai trương thị trường thực tế ảo đến nay vẫn là một thất bại. Tuy nhiên, cả hai công ty đều vẫn tồn tại với vị thế thống trị. Các đối thủ của Mỹ giống như những khách hàng bất mãn của Microsoft, dù họ mong muốn tìm kiếm giải pháp thay thế cho đồng USD đến mức nào, chi phí chuyển đổi vẫn quá cao.

Tuy nhiên, vai trò của đồng USD với tư cách là đồng tiền dự trữ thế giới không phải không mất chi phí đối với người Mỹ. Như Triffin đã quan sát vào thập niên 1960, nền kinh tế toàn cầu cần ngày càng nhiều đồng USD để phát triển. Nhưng việc cung cấp đồng tiền dự trữ toàn cầu cho các quốc gia khác đẩy Hoa Kỳ ngày càng sâu vào vòng xoáy nợ nần. Thực tế Hoa Kỳ là con nợ quốc tế lớn nhất thế giới, với các khoản nợ nước ngoài vượt quá tài sản nước ngoài lên đến 26 nghìn tỷ USD, là một đặc điểm thiết yếu, không phải là khiếm khuyết, trong vị thế quốc tế của đồng USD. Triffin dự báo rằng sớm hay muộn sẽ đến một điểm bước ngoặt khi quốc gia phát hành đồng tiền dự trữ không còn khả năng thanh toán nợ. Mặc dù thời điểm này có thể chưa đến, vấn đề này không nên bị bỏ qua.

Các thành viên trong chính quyền Trump đã nhận diện một vấn đề khác liên quan đến vai trò của đồng USD như đồng tiền dự trữ. Phó Tổng thống JD Vance tin rằng tình trạng thâm hụt thương mại mãn tính của Hoa Kỳ là hệ quả tất yếu của thặng dư tài khoản vốn cần thiết để duy trì tiêu chuẩn tiền tệ. Những khoản thâm hụt thương mại này, theo ông, đã dẫn đến sự suy thoái của ngành sản xuất Mỹ. Vance khẳng định rằng vị thế đồng tiền dự trữ là một khoản thuế khổng lồ đánh vào các nhà sản xuất Mỹ. Michael Pettis, chuyên gia kinh tế tại Đại học Bắc Kinh, cũng đi đến kết luận tương tự.

Đồng USD đã tăng cường sức mạnh đáng kể trong những năm gần đây

Stephen Miran, Chủ tịch sắp nhậm chức của Hội đồng Cố vấn Kinh tế Hoa Kỳ, cho rằng quyền thống lĩnh toàn cầu của đồng USD đã dẫn đến tình trạng định giá quá cao kéo dài của đồng tiền này, gây tác động bất lợi đến khả năng cạnh tranh thương mại của đất nước. Trong một nghiên cứu công bố vào tháng 11 năm ngoái, Miran đề xuất rằng nhu cầu quốc tế về USD có thể được kiềm chế nếu Hoa Kỳ áp đặt thuế đối với các khoản thanh toán lãi suất trả cho chủ sở hữu chính thức nước ngoài của các khoản nợ chính phủ Mỹ. Nhà kinh tế học người Mỹ gốc Hungary Zoltan Pozsar còn đề xuất triệt để hơn, gợi ý rằng dự trữ ngoại hối bằng USD nên được hoán đổi thành trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 100 năm không lãi suất, về cơ bản biến chúng thành tài sản vô giá trị.

Miran lập luận rằng các quốc gia hưởng lợi từ ô bảo vệ an ninh của Mỹ nên chia sẻ nhiều hơn gánh nặng do tiêu chuẩn tiền tệ áp đặt. Vấn đề là, ngoại trừ Nhật Bản, các đồng minh quân sự của Mỹ không nắm giữ lượng USD lớn trong dự trữ ngoại hối của họ. Việc cưỡng chế thay đổi các điều khoản về trái phiếu chính phủ Mỹ do người nước ngoài nắm giữ sẽ dẫn đến một cuộc vỡ nợ của Mỹ, điều này sẽ đảo lộn toàn bộ hệ thống tài chính toàn cầu. Vì vậy một "Hiệp định Mar-a-Lago" không còn nằm trong chương trình nghị sự. Ít nhất trong tương lai gần, triều đại của đồng USD bá chủ sẽ tiếp tục tồn tại.