Liệu những nhượng bộ trong chính sách thuế quan của Tổng thống Trump có phải minh chứng cho đường lối thương mại thiếu hiệu quả?

Khi Trung Quốc đáp trả vòng thuế quan đầu tiên bằng việc tăng thuế riêng, Hoa Kỳ phản ứng với mức tăng cao hơn, đẩy thuế đối với nhiều hàng nhập khẩu Trung Quốc lên tới 145%. Tuy nhiên, vào cuối ngày thứ Sáu, Cơ quan Hải quan và Biên phòng đã công bố rằng điện thoại di động, máy tính xách tay, chip nhớ và các thiết bị điện tử khác sản xuất tại Trung Quốc sẽ được miễn trừ khỏi phần lớn các biện pháp trừng phạt mới. Đến Chủ nhật, Nhà Trắng dường như lại thay đổi lập trường một lần nữa, tuyên bố các miễn trừ mới nhiều khả năng chỉ mang tính tạm thời.

Những thay đổi liên tục này đặt gánh nặng bất ổn to lớn lên cả người tiêu dùng và nhà sản xuất Hoa Kỳ. Dự kiến đầu tư sẽ đình trệ cho đến khi xuất hiện triển vọng chính sách rõ ràng hơn. Đáng chú ý là những biến động này cho thấy chính quyền không thực sự tin vào chính lý lẽ của mình khi chuyển hướng sang chủ nghĩa bảo hộ. Theo Nhà Trắng, mục tiêu là thúc đẩy sự hồi sinh trong sản xuất nội địa bằng cách buộc các nhà xuất khẩu nước ngoài phải chịu chi phí cao hơn để tiếp cận thị trường Hoa Kỳ. Tuy nhiên, những chi phí này sẽ gần như hoàn toàn đổ lên đầu người dân Mỹ.

Hãy xem xét thuế quan trừng phạt đối với điện thoại và các thiết bị điện tử Trung Quốc khác. Nếu chính quyền thực thi triệt để, mức tăng giá sẽ vừa khổng lồ vừa đặc biệt dễ nhận thấy. Một chiếc iPhone có giá hơn 2,000 USD sẽ không thể không gây chú ý, cũng như tổn thất đối với hoạt động kinh doanh của Apple. Do đó, các miễn trừ đã được ban hành. Nhưng cùng một logic kinh tế cũng áp dụng cho mọi mặt hàng nhập khẩu khác từ Trung Quốc hoặc các quốc gia khác. Dù áp dụng cho điện thoại thông minh hay áo thun, thuế quan vẫn là thuế, và cuối cùng người tiêu dùng sẽ phải gánh chịu. Trong khi đó, các công ty Hoa Kỳ đã đầu tư vô số thời gian, công sức và tiền bạc để xây dựng chuỗi cung ứng nhằm cung cấp sản phẩm với giá thành thấp nhất có thể giờ đây phải đối mặt với nhu cầu sụt giảm mạnh.

Còn mục tiêu tạo ra việc làm chất lượng tại Hoa Kỳ thì sao? Ở khía cạnh này, lập luận của chính quyền cũng sụp đổ khi đối diện với thực tế. Các nhà xuất khẩu nước ngoài đang tận dụng lợi thế từ mức lương thấp. Theo nghĩa này, Hoa Kỳ đang "khai thác" công nhân Trung Quốc chứ không phải ngược lại. Bởi Hoa Kỳ là nền kinh tế có mức lương cao, nên không thể kỳ vọng tạo ra số lượng đáng kể việc làm sản xuất tương tự. Thay vào đó, Hoa Kỳ nên tập trung vào việc tạo ra việc làm lương cao trong các ngành thâm dụng vốn (vốn có số lượng việc làm hạn chế) cùng các lĩnh vực dịch vụ và ngành nghề khác. Chìa khóa cho tăng trưởng lương cao không phải là thuế quan bảo vệ các nhà sản xuất kém hiệu quả bằng chi phí của người tiêu dùng, mà là đào tạo và giáo dục đẳng cấp thế giới để nâng cao năng suất lao động Hoa Kỳ.

Thiếu đầu tư vào nguồn nhân lực là một trong những sai lầm kinh tế lớn nhất của Hoa Kỳ. Cuộc chiến thương mại của chính quyền làm sao nhãng sự chú ý khỏi nhu cầu khắc phục sai lầm này trong khi áp đặt chi phí khổng lồ cả ngắn hạn lẫn dài hạn. Vì vậy, những đợt tạm dừng và miễn trừ đã làm chậm và thu hẹp chính sách thương mại mới của Hoa Kỳ nên được hoan nghênh. Nhà Trắng cần nhận thức được logic này dẫn đến đâu và xem xét lại toàn bộ phương pháp tiếp cận của mình.