Liệu thuế quan có hiệu quả hơn thương mại tự do trong việc bảo vệ nền kinh tế?

Quan điểm phổ biến nhưng đáng bàn chống lại các biện pháp thuế quan hiện tại của Tổng thống cho rằng gánh nặng mà những biện pháp này áp đặt lên hàng hóa trung gian sẽ phản tác dụng. Khi áp thuế lên thép, các nhà sản xuất thép trong nước có thể được hưởng lợi, nhưng nhiều nhà sản xuất khác sử dụng thép làm nguyên liệu lại chịu thiệt thòi. Nhìn ở góc độ rộng hơn, thuế quan áp lên nguyên liệu đầu vào sẽ làm giảm "khả năng cạnh tranh" của sản phẩm cuối cùng trên thị trường quốc tế. Nếu cần thiết, hãy áp thuế lên iPhone, nhưng không nên áp thuế lên chip, ốc vít và màn hình của sản phẩm.

Sai lầm trong lời phê bình này cũng chính là điểm mù mà những người ủng hộ thương mại tự do đã mắc phải trong suốt một thế hệ qua: tưởng tượng về một nền kinh tế toàn cầu hoạt động như một thị trường tự do hoàn hảo trong sách giáo khoa, nơi các đối thủ cạnh tranh thúc đẩy lẫn nhau và dòng vốn hướng đến những ứng dụng hiệu quả nhất. Trong mô hình lý tưởng này, năng suất tăng, giá cả giảm, tất cả mọi người đều thịnh vượng. Tuy nhiên, thực tế là thị trường toàn cầu đang bị chi phối bởi những "nhà vô địch quốc gia" được chính phủ nuôi dưỡng. Dòng vốn tập trung vào những nơi có mức trợ cấp cao nhất và nguồn lao động dễ khai thác nhất. Năng suất đang suy giảm, ít nhất tại Mỹ, nơi mà một nhà máy trung bình hiện cần nhiều lao động hơn so với một thập kỷ trước để sản xuất cùng lượng hàng hóa.

Những người ủng hộ thương mại tự do đang hoài niệm về một thời kỳ đã qua, khi các quốc gia đang phát triển có thể cung cấp lao động chi phí thấp, trợ cấp cho các nhà sản xuất trong nước, và xuất khẩu sản phẩm đến những khách hàng giàu có ở nước ngoài. Mô hình "tăng trưởng dựa trên xuất khẩu" này đã tạo ra sự phồn thịnh đáng kể và phụ thuộc chủ yếu vào nguyên liệu đầu vào giá rẻ. Việc áp thuế lên những nguyên liệu này sẽ hoàn toàn vô nghĩa trong mô hình đó.

Con đường phát triển dựa trên xuất khẩu hiện không còn phù hợp với Mỹ. Dù có hay không áp thuế lên thép, các nhà sản xuất ô tô Mỹ vẫn không thể thành công trong việc bán xe sản xuất trong nước ra thị trường nước ngoài. Tương tự, dù có hay không áp thuế lên chip, iPhone sản xuất tại Mỹ vẫn không thể tiến vào các kệ hàng ở Trung Quốc.

Mô hình lý thuyết được gọi là "lợi thế so sánh" - theo đó các đối tác thương mại cùng có lợi khi mỗi bên tập trung vào lĩnh vực mà họ có hiệu quả tương đối cao hơn - đã ngừng hoạt động kể từ khi xu hướng dựa trên xuất khẩu bắt đầu. Cán cân thương mại của Mỹ trong các sản phẩm công nghệ cao đã giảm từ thặng dư gần 100 tỷ USD (tính theo giá trị 2025) vào cuối Chiến tranh Lạnh xuống mức thâm hụt 300 tỷ USD năm ngoái. Đài Loan không trở thành trung tâm sản xuất chip hàng đầu thế giới vì bờ biển của địa phương này giàu silicon.

May mắn thay, Mỹ không phải là một quốc gia nhỏ đang phát triển. Thị trường tiêu dùng nội địa của Mỹ là lớn nhất thế giới, và lượng nhập khẩu vượt xuất khẩu hơn 1 nghìn tỷ USD mỗi năm. Các nhà sản xuất Mỹ có thể có những năm tháng, thậm chí cả thập kỷ tăng trưởng phía trước chỉ bằng cách giành được thị phần trong chính thị trường nội địa. Tại đây, thuế quan không làm giảm khả năng cạnh tranh. Thuế toàn cầu sẽ ưu đãi các nhà sản xuất Mỹ trong thị trường nội địa tương ứng với mức độ họ tìm nguồn cung và sản xuất trong nước. Biện pháp này cũng khuyến khích các nhà sản xuất nước ngoài chuyển hoạt động sản xuất vào Mỹ.

Hãy xem xét ví dụ về Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC), hiện đang xây dựng các nhà máy chip công nghệ hàng đầu tại Arizona. Các nhà phê bình cho rằng thuế toàn cầu 10% làm những nhà máy này kém cạnh tranh vì một số vật liệu và thiết bị cần phải nhập khẩu. TSMC sẽ phải trả thêm 10% cho những yếu tố đầu vào tại Arizona so với tại Đài Loan. Tuy nhiên, điều này có quan trọng không? Các chip sản xuất tại Arizona sẽ không cạnh tranh với chip từ Đài Loan trên "thị trường toàn cầu". Những sản phẩm này sẽ phục vụ nhu cầu nội địa Mỹ. Và nhờ có thuế toàn cầu, nhà máy Arizona sẽ bắt đầu tìm kiếm nguồn cung ứng nội địa.

Một quan ngại hợp lý hơn là thị trường Mỹ được bảo vệ theo cách này có thể trở nên cứng nhắc. Tuy nhiên, việc giảm thâm hụt thương mại nghìn tỷ USD vẫn có nghĩa là hàng nghìn tỷ USD hàng nhập khẩu hàng năm - hoàn toàn không phải là tự cung tự cấp. Hơn nữa, Mỹ đã từng sinh ra hầu hết những đổi mới lớn của thế kỷ 20 khi thị trường của họ còn nhỏ hơn nhiều và khối lượng thương mại thấp hơn đáng kể. Tiến bộ đã chậm lại đáng kể trong thời đại toàn cầu hóa, khi thương mại tự do đã làm suy yếu thị trường tự do.

Việc đặt cược vào thuế quan chính là đặt cược rằng thị trường tự do, ngay cả trong phạm vi nội địa hạn chế hơn, có thể mang lại kết quả tốt hơn so với thị trường toàn cầu bị chi phối bởi những nhà vô địch quốc gia được nhà nước trợ cấp. Có thể những người ủng hộ thương mại tự do đang đặt cược vào phương án sau và sẵn sàng từ bỏ hoàn toàn chủ nghĩa tư bản kiểu Mỹ thay vì để từ "phạm thượng" như "bảo hộ" thoát ra khỏi miệng họ. Điều mà họ không thể có trong thế giới hiện đại, dù có lý tưởng đến đâu về mặt lý thuyết, là thương mại tự do và thị trường tự do cùng lúc.