MUFG - Asia FX: Trung Quốc thắt chặt kiểm soát xuất khẩu khoáng sản quan trọng

Trung Quốc vừa mở rộng đáng kể các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và nhiều khoáng sản quan trọng khác thông qua loạt chỉ thị ban hành ngày 9 tháng 10. Đây có vẻ là bước đi tiếp theo trong chiến lược siết chặt kiểm soát chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng, đồng thời có thể trở thành đòn bẩy đàm phán trước cuộc gặp giữa Trump và Tập tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC. Nhiều biện pháp sẽ bắt đầu có hiệu lực vào tháng 11 hoặc tháng 12.

Những quy định này có thể gây tác động lớn, tùy vào cách Trung Quốc thực thi, trong khi thị trường vẫn chưa phản ứng hết với các rủi ro tiềm tàng — từ chuỗi cung ứng toàn cầu đến diễn biến địa chính trị và phản ứng của Mỹ. Dưới đây là các điểm đáng chú ý nhất:

Thứ nhất, Trung Quốc chính thức khẳng định quyền tài phán ngoài lãnh thổ đối với sản phẩm do nước ngoài sản xuất có chứa hoặc được sản xuất bằng vật liệu đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc. Cụ thể, các nhà xuất khẩu nước ngoài có sản phẩm chứa dù chỉ 0.1% đất hiếm từ Trung Quốc sẽ phải xin giấy phép xuất khẩu. Cơ chế này tương tự Quy tắc Sản phẩm Trực tiếp Nước ngoài (FDPR) của Mỹ, vốn được áp dụng rộng rãi trong chuỗi cung ứng bán dẫn. Động thái này cho thấy Trung Quốc tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để kiểm soát chuỗi cung ứng chiến lược, nối tiếp Luật Kiểm soát Xuất khẩu năm 2020.

Thứ hai, quy định mới mở rộng kiểm soát sang việc chuyển giao công nghệ và bí quyết liên quan đến đất hiếm, không chỉ giới hạn ở hàng hóa. Có hiệu lực ngay lập tức, các doanh nghiệp muốn xuất khẩu công nghệ khai thác, chế biến, sản xuất hoặc tái chế đất hiếm phải xin phép Bộ Thương mại Trung Quốc. Đồng thời, các tổ chức nước ngoài cũng bị hạn chế tiếp cận công nghệ đất hiếm ngay cả trong lãnh thổ Trung Quốc.

Thứ ba, Trung Quốc bổ sung kiểm soát mới đối với vật liệu pin lithium-ion, bao gồm cell, bộ pin, cathode chính, anode than chì tổng hợp và thiết bị sản xuất liên quan. Nước này cũng mở rộng kiểm soát đối với “vật liệu siêu cứng” như dụng cụ cắt kim cương, đồng thời đưa thêm 14 công ty “công nghệ chống drone” vào Danh sách Thực thể Không đáng tin cậy, có hiệu lực từ ngày 9 tháng 11.

Thứ tư, Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố sẽ không phê duyệt giấy phép xuất khẩu cho các mục đích quân sự.

Dù vậy, nhiều câu hỏi vẫn chưa có lời giải. Vấn đề lớn nhất là khả năng Trung Quốc thực thi hiệu quả các biện pháp kiểm soát ngoài lãnh thổ. Ngoài ra, chưa rõ sự kết hợp của các biện pháp này sẽ ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu ra sao và Mỹ sẽ phản ứng thế nào, trong bối cảnh mọi động thái đều có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng.