Mỹ siết thuế quan ngành ô tô: Cơ hội hay cú đấm chí mạng cho phương Tây?

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đang bước vào một giai đoạn đầy biến động, nhưng không phải ai cũng chịu thiệt. Trong khi các nhà sản xuất ô tô phương Tây lao đao trước kế hoạch áp thuế 25% của Donald Trump đối với xe hơi và linh kiện nhập khẩu, các doanh nghiệp Trung Quốc, đặc biệt là BYD, lại đang hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại này.

Các biện pháp thuế quan mà Trump đề xuất nhằm mục đích thúc đẩy các nhà sản xuất xe hơi đưa dây chuyền sản xuất về Mỹ, tạo thêm việc làm trong nước. Tuy nhiên, phản ứng trên thị trường tài chính lại không hoàn toàn theo kịch bản mà ông mong đợi. Cổ phiếu của các hãng xe châu Âu và Nhật Bản sụt giảm mạnh do lo ngại về chi phí gia tăng và gián đoạn chuỗi cung ứng. Ngay cả cổ phiếu của các hãng xe Mỹ cũng không tránh khỏi áp lực, khi việc đánh thuế cả linh kiện lẫn xe nguyên chiếc có thể khiến chi phí sản xuất tăng vọt.

Ngược lại, cổ phiếu của BYD – hiện là nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới – đã tăng đáng kể. Lý do? Trong khi các đối thủ phương Tây phải đối mặt với áp lực chi phí, các công ty Trung Quốc như BYD lại tiếp tục mở rộng thị phần bằng những sản phẩm có giá cạnh tranh và công nghệ tiên tiến. Mặt khác, do trước đó đã bị chặn khỏi thị trường Mỹ bởi các hàng rào thuế quan, BYD hầu như không chịu thêm tác động tiêu cực nào.

Động thái siết chặt thuế quan của Mỹ diễn ra ngay sau một sự kiện được giới phân tích gọi là “khoảnh khắc DeepSeek” của ngành ô tô – ám chỉ sự trỗi dậy của Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ xe điện. Tuần trước, BYD đã công bố hệ thống sạc nhanh thế hệ mới, có khả năng bổ sung 470 km phạm vi di chuyển chỉ trong 5 phút. Nếu hệ thống này thực sự được triển khai rộng rãi, rào cản lớn nhất đối với xe điện – thời gian sạc lâu – sẽ bị loại bỏ, đưa xe EV lên ngang hàng với xe chạy xăng về tính tiện dụng.

Không dừng lại ở đó, BYD còn vừa giới thiệu hệ thống tự lái “God’s Eye” – một công nghệ tiên tiến mà hãng cam kết sẽ cung cấp miễn phí trên tất cả các dòng xe của mình. Trong khi các đối thủ phương Tây vẫn đang vật lộn với bài toán chi phí và độ chính xác của công nghệ tự lái, bước tiến của BYD có thể giúp hãng giành thế áp đảo trong cuộc đua EV toàn cầu.

Dù vậy, vẫn có những thách thức phía trước. Việc triển khai mạng lưới 4,000 trạm sạc nhanh trên toàn Trung Quốc có thể bị giới hạn bởi năng lực của lưới điện. Ngoài ra, tham vọng mở rộng mô hình này ra thị trường nước ngoài có thể gặp phải những rào cản chính trị và kỹ thuật. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng tâm điểm đổi mới công nghệ của ngành ô tô thế giới hiện nay đã dịch chuyển về Trung Quốc.

Chính sách công nghiệp theo định hướng của Bắc Kinh đã giúp xây dựng một hệ sinh thái sản xuất xe điện khổng lồ, tạo ra lợi thế cạnh tranh áp đảo so với phương Tây. Theo dự báo, vào năm 2025, doanh số xe điện (bao gồm cả xe thuần điện và hybrid sạc điện) tại Trung Quốc sẽ vượt qua xe động cơ đốt trong, sớm hơn nhiều năm so với các thị trường phương Tây.

Trái ngược với đà tăng tốc của Trung Quốc, châu Âu và Mỹ lại đang chậm lại trong cuộc đua xe điện. Ủy ban châu Âu mới đây đề xuất nới lỏng các tiêu chuẩn khí thải – một động thái được cho là nhằm bảo vệ các hãng xe nội địa khỏi bị phạt do không đạt chỉ tiêu. Dù điều này có thể giúp các doanh nghiệp châu Âu tránh áp lực trong ngắn hạn, nó cũng đồng nghĩa với việc châu Âu đang tự làm suy yếu động lực chuyển đổi sang xe điện, trong khi Trung Quốc đang tiến lên mạnh mẽ.

Tại Mỹ, chính sách còn đi xa hơn một bước theo hướng bảo thủ. Trump tuyên bố sẽ cắt giảm các ưu đãi thuế cho người tiêu dùng khi mua xe điện và rút lại các khoản trợ cấp cho công nghệ sạch, thay vào đó tập trung vào ngành dầu khí với khẩu hiệu “drill, baby, drill”. Điều này có thể khiến xe điện mất đi sức hút tại thị trường Mỹ, làm chậm lại tốc độ phát triển của ngành xe điện nội địa.

Tuy vậy, các nhà sản xuất ô tô Mỹ như General Motors vẫn kỳ vọng có thể tận dụng lợi nhuận từ xe chạy xăng để giảm giá xe điện, tạo đòn bẩy cạnh tranh. Nhưng nếu thuế quan của Trump được thực thi, toàn bộ kế hoạch này có thể bị xáo trộn. Việc đánh thuế cả xe nguyên chiếc lẫn linh kiện nhập khẩu có nguy cơ đẩy chi phí sản xuất lên cao, gây gián đoạn chuỗi cung ứng và buộc các hãng phải tăng giá xe – điều này có thể khiến người tiêu dùng Mỹ quay lưng với thị trường ô tô trong nước.

Trong bối cảnh đó, Tesla là một trong số ít hãng xe có thể thích nghi tốt nhất với thay đổi về thuế quan, do phần lớn xe của hãng được sản xuất tại Mỹ. Điều này giúp Tesla giảm bớt tác động tiêu cực so với các đối thủ châu Âu và Nhật Bản. Tuy nhiên, ngay cả Tesla cũng không thể xem nhẹ sức ép từ BYD.

Trước đây, Tesla là thương hiệu tiên phong và thống trị trong lĩnh vực xe điện, nhưng hiện tại BYD đang bắt kịp về cả công nghệ lẫn quy mô sản xuất. Với lợi thế chi phí sản xuất thấp và hệ sinh thái hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ Trung Quốc, BYD có thể trở thành đối thủ đáng gờm đối với Tesla trong dài hạn.

Tóm lại, các chính sách thuế quan của Mỹ có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho một số doanh nghiệp nội địa, nhưng về lâu dài, chúng có nguy cơ làm chậm bước tiến của ngành xe điện phương Tây. Khi các hãng xe phương Tây đang cố gắng tìm cách cắt giảm chi phí để tăng tốc quá trình điện khí hóa, các biện pháp thuế quan mới có thể trở thành rào cản khiến họ càng tụt lại phía sau so với Trung Quốc. Trong khi Mỹ và châu Âu vẫn đang loay hoay với các chính sách không nhất quán, Bắc Kinh đã vững vàng trên con đường trở thành trung tâm xe điện của thế giới.