Nền kinh tế Xứ Phù Tang đình trệ ngay cả trước khi thuế quan có hiệu lực?

GDP đã điều chỉnh theo lạm phát dự kiến sụt giảm 0.3% trong quý I theo cơ sở quy đổi năm, dựa trên ước tính trung vị từ các chuyên gia kinh tế. Kết quả này sẽ đánh dấu đợt suy giảm quý đầu tiên trong vòng một năm trở lại đây.

Xu hướng suy thoái này sẽ tạo áp lực kép lên cả kế hoạch bình thường hóa chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản và triển vọng bầu cử mùa hè của Thủ tướng Shigeru Ishiba. Diễn biến này cũng làm bộc lộ những điểm yếu cấu trúc trong nền kinh tế Nhật Bản ngay cả trước khi chịu tác động từ các biện pháp thuế quan nghiêm ngặt của đối tác an ninh chiến lược quan trọng nhất, đồng thời làm gia tăng nguy cơ xảy ra suy thoái kỹ thuật.

GDP Nhật Bản dự báo suy giảm trong quý I

Trong báo cáo GDP sơ bộ dự kiến công bố vào thứ Sáu, các nhà phân tích nhận định nhiều yếu tố bất lợi đang cùng tác động. Họ dự báo xuất khẩu ròng sẽ là yếu tố kìm hãm chính sau khi sự sụt giảm nhập khẩu đã tạo ra động lực tăng trưởng bất ngờ trong quý trước, trong khi tiêu dùng nội địa vẫn trì trệ trong môi trường lạm phát cao.

"Hiện tại không có động lực nào thúc đẩy nền kinh tế Nhật Bản," Yoshiki Shinke, Chuyên gia kinh tế điều hành cấp cao tại Viện Nghiên cứu Dai-Ichi Life nhận định. "Điều này thậm chí còn diễn ra trước khi các biện pháp thuế quan của chính quyền Trump có hiệu lực. Tôi thấy khả năng cao sẽ có một quý suy giảm tiếp theo."

Bất kỳ dấu hiệu suy yếu rõ nét nào cũng sẽ gia tăng thách thức cho các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản, đặc biệt trong bối cảnh có rất ít tiến triển trong đàm phán thương mại Nhật-Mỹ. Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Howard Lutnick mới đây đã tuyên bố "cần một khoảng thời gian đáng kể" để đạt được thỏa thuận với Nhật Bản, ngay khi Tổng thống Donald Trump công bố thỏa thuận khung với Vương quốc Anh.

Dữ liệu công bố vào thứ Sáu cũng có khả năng củng cố lập trường thận trọng của BOJ. Đầu tháng này, Hội đồng của Thống đốc Kazuo Ueda đã báo hiệu việc trì hoãn một năm đối với thời điểm dự kiến đạt được mục tiêu lạm phát ổn định. Họ cũng cắt giảm một nửa dự báo tăng trưởng cho năm tài chính hiện tại - mức điều chỉnh lớn nhất kể từ khi công bố dự báo vào năm 2023.

Sau những tín hiệu dovish từ cuộc họp chính sách gần đây kết thúc vào ngày 1/5, nhiều chuyên gia phân tích BoJ, bao gồm Goldman Sachs và Barclays, đã dời dự báo về thời điểm tăng lãi suất tiếp theo của ngân hàng trung ương.

"BoJ nhiều khả năng sẽ phải chờ đợi ít nhất đến năm sau," Masamichi Adachi, Chuyên gia kinh tế trưởng về Nhật Bản tại UBS Securities và là cựu quan chức BoJ nhận định. "Không thể loại trừ khả năng trọng tâm chính sách của BoJ sẽ chuyển sang cắt giảm lãi suất vào cuối năm nay."

Chi tiêu tiêu dùng vẫn thấp hơn mức trước đại dịch

Các tập đoàn lớn nhất của Nhật Bản đang bắt đầu điều chỉnh giảm dự báo lợi nhuận do ảnh hưởng từ thuế quan. Tuần trước, Toyota Motor báo cáo lợi nhuận dự kiến sẽ sụt giảm khoảng một phần ba trong năm tài chính này so với năm trước. "Chi tiết về các biện pháp thuế quan vẫn đang biến động liên tục, khiến việc đưa ra các giải pháp ứng phó trở nên khó khăn," Giám đốc Điều hành Koji Sato phát biểu tại cuộc họp báo.

Lợi nhuận doanh nghiệp suy giảm làm dấy lên lo ngại về tính bền vững của chu kỳ lạm phát-tiền lương tại Nhật Bản. Chi tiêu tiêu dùng đã không mấy sôi động khi thu nhập thực tế giảm trong phần lớn ba năm qua, do mức tăng chi phí sinh hoạt vượt xa mức mục tiêu 2% của BoJ.

"Nhật Bản đang trải qua hiện tượng đình lạm theo cách riêng của mình," Adachi nhận định. "Chi tiêu tiêu dùng không đủ mạnh để hỗ trợ quá trình phục hồi ổn định của toàn bộ nền kinh tế."

Một phần do áp lực lạm phát, tỷ lệ tín nhiệm của Thủ tướng Ishiba đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 10/2024. Bất kỳ dữ liệu GDP suy yếu nào cũng sẽ làm gia tăng các cuộc tranh luận chính trị về việc triển khai gói kích thích kinh tế mới trước cuộc bầu cử Thượng viện mùa hè.

Cần lưu ý rằng dữ liệu GDP của Nhật Bản vốn có đặc điểm gây bất ngờ và thường xuyên được điều chỉnh đáng kể. Trong báo cáo sơ bộ cho quý IV/2024, Văn phòng Nội các đã công bố GDP quy đổi năm tăng 2.8%, cao gấp đôi so với ước tính trung vị 1.1%, chủ yếu nhờ sự sụt giảm nhập khẩu. Kỳ này, chi tiêu tiêu dùng cho dịch vụ có thể bất ngờ vững chắc khi dữ liệu ngành dịch vụ mới đã cho thấy những tín hiệu tích cực vượt dự báo, theo nhận định của Shinke.

Tốc độ tăng trưởng tiềm năng của Nhật Bản được ước tính ở mức khoảng 0.6% - thấp nhất trong nhóm G7, theo Văn phòng Nội các. Điều này làm gia tăng nguy cơ nền kinh tế rơi vào suy thoái ngay cả khi chỉ có một cú sốc nhỏ tác động lên hệ thống. Nếu nền kinh tế suy giảm trong quý vừa qua, đây sẽ là đợt suy thoái thứ sáu kể từ năm 2021 - cao hơn đáng kể so với con số hai lần tại Mỹ.

"Hiển nhiên, rủi ro lớn nhất hiện nay đến từ chính sách của Trump. Do đó, triển vọng có thể thay đổi đáng kể nếu ông ấy thay đổi quyết định," Shinke nhận xét. "Tuy nhiên, khó có thể lạc quan về nền kinh tế trong thời điểm hiện tại và tôi không thể loại trừ khả năng xảy ra suy thoái."