Tiến triển mới trong đàm phán thương mại Mỹ - Trung

Mỹ và Trung Quốc đều cho biết đã đạt được “tiến bộ đáng kể” sau hai ngày đàm phán tại Thụy Sĩ nhằm giảm căng thẳng thương mại, điều mà Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong mô tả là “bước đi quan trọng đầu tiên” hướng đến việc thu hẹp bất đồng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Dù chưa công bố chi tiết cụ thể, ông Phong cho biết hai bên đã nhất trí thiết lập một cơ chế đối thoại do ông và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đồng chủ trì. Ông Bessent cho biết Mỹ sẽ công bố thêm thông tin vào thứ Hai, còn ông He hứa hẹn sẽ có một tuyên bố chung.

Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc, ông Lý Thành Cương – người vừa được bổ nhiệm làm đại diện thương mại – chia sẻ: “Ở Trung Quốc chúng tôi có câu, nếu món ăn ngon thì không cần gấp. Khi công bố, đây sẽ là tin tốt cho toàn thế giới.”

Cả hai phái đoàn đều thể hiện thiện chí trong các phát biểu với báo giới. Ông He ca ngợi tính chuyên nghiệp của phía Mỹ, trong khi Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho rằng mức độ đối đầu thương mại có thể đã bị phóng đại.

Tuy nhiên, ngay cả khi Mỹ giảm mạnh thuế quan từ mức rất cao hiện tại, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ vẫn có thể giảm gần 60% trong trung hạn, do mức thuế vẫn cao hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh. Điều này sẽ tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến GDP của Trung Quốc, dù mức độ sụt giảm có thể nhỏ hơn trong các kịch bản thuế quan thấp hơn.

Ông Greer nhận định: “Việc đạt được đồng thuận nhanh chóng phần nào cho thấy khác biệt giữa hai bên không quá lớn như nhiều người nghĩ. Dù vậy, sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho thấy hai ngày qua là rất quan trọng.”

Khi thị trường châu Á mở cửa, đồng USD tăng so với phần lớn các đồng tiền lớn, trong đó có euro, yên và franc Thụy Sĩ. Tỷ giá AUD/USD – chỉ báo tâm lý liên quan đến Trung Quốc – cũng tăng nhẹ, cùng với CNH.

Chuyên gia Win Thin từ Brown Brothers Harriman & Co. cho biết: “Dù còn nghi ngờ về khả năng đạt được điều gì đáng kể chỉ sau hai ngày đàm phán, rõ ràng cả hai phía đều muốn hạ nhiệt căng thẳng.”

Các cuộc họp diễn ra dưới sự chủ trì của đại sứ Thụy Sĩ tại Liên Hợp Quốc. Cả ông Bessent và ông He đều xác nhận hai bên đạt được “tiến bộ đáng kể.”

Tham gia đoàn Trung Quốc còn có Thứ trưởng Tài chính Liêu Mẫn, một nhà đàm phán kỳ cựu từng góp mặt trong vòng đàm phán thương mại Mỹ - Trung giai đoạn đầu.

Bước tiến mới này có thể tạo tiền đề cho cuộc điện đàm đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi Donald Trump trở lại Nhà Trắng. Ông Trump nói với báo giới hôm thứ Sáu rằng ông có thể sẽ nói chuyện với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sau các cuộc đàm phán, tùy vào khuyến nghị của ông Bessent.

Quan hệ Mỹ - Trung xấu đi nhanh chóng sau khi Trump áp thuế lên tới 145% đối với hàng hóa Trung Quốc, nhằm đáp trả vai trò của Bắc Kinh trong buôn bán fentanyl, thặng dư thương mại lớn với Mỹ và các biện pháp trả đũa trước đó. Trung Quốc cũng tăng thuế lên hàng hóa Mỹ tới 125%.

Cuộc chiến thuế quan kéo dài khiến cả hai bên rơi vào bế tắc. Tuy nhiên, gần đây hai phía đều thừa nhận cần thiết phải hạ nhiệt căng thẳng, giảm thuế quan và bắt đầu lại đối thoại công khai.

Trước cuối tuần, Mỹ đặc biệt muốn Trung Quốc gỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu quan trọng trong sản xuất nam châm – để tránh gián đoạn chuỗi cung ứng. Mỹ cũng tìm cách giảm mức thuế còn dưới 60% như một bước đi đầu tiên và yêu cầu Trung Quốc hạn chế xuất khẩu các nguyên liệu liên quan đến sản xuất fentanyl.

Áp lực từ phía doanh nghiệp Mỹ cũng đóng vai trò quan trọng. Xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ giảm 21% trong tháng trước, làm dấy lên lo ngại thiếu hàng hóa. Nhiều lãnh đạo ngành bán lẻ đã cảnh báo chính quyền Trump rằng nếu duy trì mức thuế cao, tình trạng thiếu hụt và đứt gãy chuỗi cung ứng tương tự thời kỳ đại dịch có thể tái diễn.

Trung Quốc bước vào vòng đàm phán với vị thế tương đối vững chắc. Không giống như Trump – người đối mặt với cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm 2026 – chính quyền Bắc Kinh không chịu áp lực chính trị tương tự. Theo chuyên gia Dexter Roberts từ Atlantic Council, người Trung Quốc có thể chịu đựng lâu hơn, điều này khiến Mỹ gặp bất lợi trong đàm phán.

Trung Quốc đã tung ra hàng loạt biện pháp kích thích kinh tế trước vòng đàm phán, bao gồm cắt giảm lãi suất và bơm tiền cho hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, các dữ liệu gần đây vẫn cho thấy nền kinh tế tiếp tục đối mặt với áp lực, khi giảm phát tiêu dùng kéo dài sang tháng thứ ba liên tiếp.

Trước khi cuộc đàm phán diễn ra, Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội Truth Social rằng “thuế quan 80% đối với Trung Quốc có vẻ hợp lý!” và nhấn mạnh rằng điều này còn phụ thuộc vào Bộ trưởng Tài chính của ông.

Trước đây, Mỹ và Trung Quốc từng đạt thỏa thuận thương mại vào tháng 1 năm 2020 – cuối nhiệm kỳ đầu tiên của Trump – khi ông gọi thỏa thuận này là “lịch sử.”

Dù lời lẽ tích cực gần đây là tín hiệu đáng khích lệ, chuyên gia Martin Chorzempa từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cho rằng vẫn chưa rõ mức thuế quan cuối cùng sẽ ra sao. Ông nhận định, một thỏa thuận tạm thời với Trung Quốc – đối tác thương mại nhiều mâu thuẫn nhất của Mỹ – sẽ là bước khởi đầu tích cực cho các cuộc đàm phán mang tính xây dựng hơn với các quốc gia khác.