Kế hoạch thuế quan mới và sự trở lại của trật tự

Trong hai tháng qua, chính sách thuế quan của chính quyền Trump liên tục gây xáo trộn với những lần khởi động sai lầm, thông tin mâu thuẫn và các tuyên bố đầy đe dọa của Tổng thống, sau đó lại nhanh chóng bị rút lại. Trong giai đoạn hỗn loạn này, Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) Jamieson Greer hầu như vắng mặt do mới được phê chuẩn vào cuối tháng 2. Khoảng trống này đã được lấp đầy bởi cố vấn Nhà Trắng Peter Navarro và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick, những người chịu trách nhiệm truyền tải thông điệp.

Greer – người được biết đến với phong cách điềm tĩnh và có tư duy pháp lý sắc sảo, từng là trợ lý cho cố vấn thương mại nhiệm kỳ đầu của Trump, Robert Lighthizer – đang tìm cách kiểm soát thông báo áp thuế hàng loạt dự kiến vào ngày 2/4 tới, theo những người am hiểu vấn đề.

Tổng thống Trump gọi ngày này là “ngày trọng đại”, khi chính quyền sẽ áp thuế nhập khẩu lên các đối tác thương mại dựa trên mức thuế và các hạn chế mà các nước này áp dụng với hàng hóa Mỹ. Các mặt hàng như ô tô, chất bán dẫn và dược phẩm sẽ nằm trong diện bị áp thuế. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ các mức thuế này sẽ có hiệu lực ngay sau khi công bố hay không.

Phát biểu trước báo giới vào tối Chủ nhật, Trump khẳng định ngày 2/4 sẽ đánh dấu “một ngày giải phóng cho nước Mỹ”, đồng thời cho biết chính quyền sẽ áp dụng cả thuế đối ứng và thuế theo ngành đối với một số quốc gia.

Greer tái lập quy trình chính sách truyền thống

Dưới sự chỉ đạo của Greer, USTR đã khôi phục lại một phần quy trình chính sách truyền thống bằng cách yêu cầu lấy ý kiến công khai về các mức thuế đối ứng – điều chưa từng được thực hiện với các đợt áp thuế trước đây nhằm vào Canada, Mexico, Trung Quốc và các mặt hàng kim loại. Quy trình này cho phép USTR tiếp nhận phản hồi chính thức từ doanh nghiệp và các bên liên quan trước khi triển khai thuế quan mới.

Greer dự định sẽ cân nhắc các ý kiến này khi thiết lập chương trình thuế mới, theo các nguồn tin thân cận.

Bước đi này diễn ra trong bối cảnh những hỗn loạn xung quanh các đợt áp thuế trước đã gây tổn thất chính trị cho Nhà Trắng và khiến một số mức thuế đối mặt với thách thức pháp lý. Theo cuộc thăm dò của NBC News công bố hôm Chủ nhật, 54% cử tri đã đăng ký không đồng tình với cách Trump xử lý nền kinh tế.

Rủi ro pháp lý và chiến lược ngày 2/4

Các chuyên gia pháp lý cho rằng Trump đang gặp rủi ro nếu tiếp tục sử dụng Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) làm cơ sở pháp lý cho các mức thuế đối ứng, giống như cách ông đã áp dụng đối với các khoản thuế nhằm vào Bắc Mỹ và Trung Quốc. Nếu Trump lấy lý do về buôn bán ma túy và di cư để biện minh cho các mức thuế này, chúng có thể bị kiện tụng vì không phù hợp với định nghĩa về tình trạng khẩn cấp quốc gia.

Mặc dù vậy, IEEPA vẫn là công cụ nhanh nhất giúp Trump áp đặt thuế quan mà không cần thông qua Quốc hội hoặc tham khảo ý kiến từ các ngành công nghiệp.

Trump đã tham gia một cuộc họp vào thứ Sáu tuần trước để thảo luận về các phương án cho kế hoạch thuế quan, theo các nguồn tin thân cận. Hiện tại, Nhà Trắng và USTR đều từ chối đưa ra bình luận.

Kế hoạch thuế quan vẫn chưa ngã ngũ

Các cuộc thảo luận vẫn đang diễn ra và chưa có quyết định cuối cùng về nội dung thông báo ngày 2/4. Việc xây dựng biểu thuế đối ứng với hàng trăm quốc gia, dựa trên mức thuế trung bình và các rào cản thương mại mà các nước áp dụng với Mỹ, là một nhiệm vụ phức tạp chưa từng có trong lịch sử thương mại hiện đại của Mỹ.

Một phương án đang được cân nhắc là USTR sẽ thiết lập công thức tính thuế suất riêng cho từng quốc gia dựa trên mức thuế trung bình và các biện pháp bị coi là phân biệt đối xử với hàng hóa Mỹ. Tuy nhiên, mức thuế có thể được điều chỉnh tùy theo đánh giá của Trump về thái độ hợp tác hay đối đầu của từng nước.

Ngoài ra, một số mức thuế có thể chưa có hiệu lực ngay trong tháng 4 mà phải chờ kết quả điều tra từ USTR hoặc Bộ Thương mại, kéo dài thêm vài tháng.

Đấu đá nội bộ và áp lực từ bên ngoài

Dù công khai ủng hộ chính sách thuế quan, một số cố vấn của Trump – bao gồm Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett – đang thúc giục chính quyền tập trung vào các ưu tiên khác như cắt giảm thuế và nới lỏng quy định để xoa dịu giới đầu tư.

Một số cố vấn Nhà Trắng cũng kêu gọi giảm mức thuế đối với Mexico do nước này đã hợp tác trong việc kiểm soát nhập cư trái phép và buôn lậu fentanyl qua biên giới phía Nam nước Mỹ.

Chánh văn phòng Nhà Trắng Susie Wiles gần đây đã tích cực hơn trong việc lắng nghe ý kiến của cộng đồng doanh nghiệp về chính sách thuế quan. Sự tham gia sâu hơn của bà cho thấy chính quyền đang thận trọng trước những rủi ro tiềm ẩn.

Mặc dù Đảng Cộng hòa tại Quốc hội phần lớn ủng hộ chương trình thương mại của Trump, một số nghị sĩ đã bí mật vận động hành lang với Nhà Trắng, thậm chí kêu gọi các lãnh đạo doanh nghiệp liên hệ trực tiếp để bày tỏ quan ngại.

Marc Short – cựu Giám đốc lập pháp Nhà Trắng dưới thời Trump – nhận xét: “Nếu như trong nhiệm kỳ đầu tiên, Nhà Trắng có những người phản đối chính sách thương mại của Trump, thì lần này, mâu thuẫn chủ yếu xoay quanh cách thực thi chính sách đó.”