Von der Leyen giữa làn đạn thương mại Mỹ–Trung: EU tìm chỗ đứng trong cuộc chơi siêu cường

Ursula von der Leyen hiện đang phải điều hành một cuộc chiến thương mại phức tạp trên cả hai mặt trận Mỹ và Trung Quốc, với những rủi ro leo thang không chỉ về mặt kinh tế mà còn về mặt chiến lược. Trong khi phải đối mặt với mức thuế cố định 10% từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump – và nguy cơ những mức thuế này có thể tăng vọt lên tới 50% nếu các cuộc đàm phán thất bại – bà cũng phải xử lý căng thẳng với Bắc Kinh, nơi mà các bất đồng thương mại đang âm ỉ và có xu hướng leo thang.

Bề ngoài, Liên minh châu Âu có vẻ bị kẹt giữa hai siêu cường, không có nhiều quyền quyết định số phận của mình. Nhưng thực tế, ảnh hưởng của EU lớn hơn những gì bề nổi thể hiện. Về cả vị trí địa lý lẫn thương mại, EU đang ở giữa dòng chảy căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc. Trump biện minh cho chính sách thuế bằng lập luận rằng châu Âu đang xuất siêu sang Mỹ. Cùng lúc đó, với việc Mỹ áp mức thuế 100% lên xe điện Trung Quốc, Bắc Kinh sẽ cần tìm thị trường thay thế – và EU, nơi thuế nhập khẩu xe điện Trung Quốc chỉ tối đa 35%, là một điểm đến hấp dẫn.

Tuy nhiên, lựa chọn dành cho von der Leyen đều khó khăn. Một mặt, bà có thể đe dọa tăng thuế lên hàng hóa Trung Quốc, nhưng điều đó sẽ đụng đến một thực tế phức tạp: châu Âu phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc – nguyên liệu sống còn đối với nhiều ngành công nghiệp then chốt – và Bắc Kinh đã thắt chặt kiểm soát chuỗi cung ứng này từ đầu năm nay. Mặt khác, bà có thể chấp nhận dòng chảy hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc vào EU như một cái giá để đổi lấy việc mở rộng xuất khẩu sang Mỹ – nhưng điều này lại va chạm trực tiếp với mục tiêu của Trump: Giảm thâm hụt thương mại hàng hóa với EU.

Dù vậy, không phải Trump hay Tập Cận Bình đều nắm hết quân bài. Theo một chỉ số từ công ty tư vấn McKinsey, Mỹ khó có thể dễ dàng thay thế hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc ở nhiều mặt hàng, đặc biệt là trong lĩnh vực đất hiếm, linh kiện điện tử và laptop – nơi Trung Quốc chiếm thị phần gần như độc tôn trên toàn cầu. Ngược lại, ở những sản phẩm mà châu Âu có thế mạnh như dược phẩm hoặc pin lithium-ion, Mỹ có thể tìm đến EU như một nguồn thay thế đáng tin cậy. Chẳng hạn, Mỹ hiện nhập khoảng 70% trong số 20 tỷ USD pin lithium-ion từ Trung Quốc, trong khi Ba Lan – nước xuất khẩu lớn thứ hai thế giới – chủ yếu mới chỉ cung cấp cho thị trường nội khối EU. Việc tái cơ cấu thương mại để đẩy mạnh xuất khẩu từ EU sang Mỹ là một khả năng khả thi.

Điều đó không có nghĩa Trump sẽ tỏ ra linh hoạt trong các cuộc đàm phán thương mại song phương, vốn dự kiến hoàn tất trước ngày 9 tháng 7. Ông có thể vẫn chọn thúc đẩy sản xuất nội địa Mỹ để lấp vào khoảng trống do thiếu hàng Trung Quốc – nhưng điều đó không phải d và chắc chắn không thể thực hiện trong thời gian ngắn. Nếu kết quả là giá cả tăng vọt và nguồn cung gián đoạn, áp lực từ cử tri trong nước có thể buộc Trump phải dịu giọng, ít nhất là với hàng hóa nhập khẩu từ EU.

Trong khi đó, Trung Quốc đã bắt đầu thể hiện thái độ mềm mỏng hơn với châu Âu, từ việc giảm căng thẳng trong tranh chấp rượu brandy đến việc nới lỏng quan điểm về đất hiếm. Hãng xe điện BYD thậm chí đã vượt mặt Tesla về doanh số tại châu Âu trong tháng 4 – một dấu hiệu cho thấy dòng thương mại đang dịch chuyển rõ rệt. Sự tái cấu trúc thương mại, vì thế, không còn là khả năng, mà gần như là điều không thể tránh khỏi.

Von der Leyen có thể không sở hữu trong tay quá nhiều quân bài mạnh, nhưng ít nhất, bà đang ngồi tại bàn đàm phán với một vị thế có thể tạo ảnh hưởng. Và trong thế trận thương mại ngày càng phức tạp giữa các siêu cường, đôi khi chỉ cần có khả năng lựa chọn là đã đủ để tạo sự khác biệt.