Westpac Bank: Khi nước Mỹ thách thức chính những nguyên tắc của mình

Nỗ lực của Tổng thống Trump nhằm sa thải Thống đốc Fed Lisa Cook không chỉ là một quyết định bất thường, mà còn nằm trong xu hướng lâu nay của chính quyền ông: phá vỡ các quy tắc vốn được coi là nền tảng của hệ thống. Dù cách làm này cực đoan, nó phản ánh sự phân cực chính trị ngày càng sâu sắc ở Mỹ suốt nhiều thập kỷ qua. Trong khi đó, các quốc gia phát triển khác khó có khả năng đi theo con đường này, thậm chí họ có xu hướng làm ngược lại để khẳng định sự khác biệt.

Các nhà đầu tư từng sốc trước hàng loạt chính sách “vượt rào” của ông Trump, từ tăng thuế quan đến siết nhập cư hay tấn công các trường đại học. Nhiều người lo ngại hình ảnh Mỹ như một quốc gia thượng tôn pháp luật đang bị xói mòn. Vụ việc với Thống đốc Fed Cook càng gây chú ý, bởi Fed vốn được coi là trụ cột độc lập trong hệ thống tài chính toàn cầu. Việc bà Cook công khai chống lại lệnh sa thải, cùng với sự kiên quyết của Giám đốc CDC Monarez, cho thấy đã có sự phản kháng từ bên trong.

Thực tế, chính trị Mỹ nhiều năm qua đã chứng kiến các cuộc đối đầu ngày càng mang tính phe phái, từ vụ “hanging chads” ở Florida đến những cáo buộc “tin giả từ Nga” hay “gian lận bầu cử”. Bên cạnh đó, năng lực quản trị tập thể ngày càng suy yếu, khiến việc ra quyết định khó khăn. Không chỉ chính quyền Trump, ngay cả các phong trào “cancel” quá đà cũng từng đe dọa sự nghiệp cá nhân dựa trên những cáo buộc thiếu quy trình minh bạch.

Một lý do khiến chính quyền Trump dễ dàng “phá vỡ quy tắc” là vì sự nhượng bộ. Quốc hội hoàn toàn có thể hạn chế quyền áp thuế của Tổng thống, nhưng đã không làm. Điều này giống như trong các tổ chức, nơi chỉ cần một cá nhân gây rối cũng có thể làm cả tập thể chùn bước nếu không ai dám đặt ranh giới.

Trên thị trường, nhà đầu tư có vẻ bỏ qua những tranh cãi chính trị, nhưng lợi suất trái phiếu lại kể một câu chuyện khác: chênh lệch giữa trái phiếu kỳ hạn 30 năm và kỳ hạn 10 năm nới rộng, cho thấy lo ngại gia tăng về tài chính Mỹ.

Chúng tôi cho rằng các nước phát triển khác sẽ không đi theo “mẫu số chung” này. Ngược lại, họ đang củng cố thêm sự độc lập của ngân hàng trung ương và phối hợp chặt chẽ hơn để khẳng định vị thế dân chủ tách biệt khỏi Mỹ. Cuộc họp gần đây ở Washington, nơi các lãnh đạo châu Âu công khai ủng hộ Ukraine, là một minh chứng.

Câu hỏi dài hạn là: những hành động phá vỡ quy tắc của chính quyền Trump có làm tổn hại sức mạnh kinh tế và uy tín quốc tế của Mỹ hay không? Kinh nghiệm từ Brazil hay Philippines cho thấy các chính phủ kiểu này thường không bền, và sau khi bị thay thế, di sản của họ cũng dần phai nhạt.

Tuy nhiên, không thể loại trừ khả năng sự kiên định của Cook và Monarez sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa. Khi một vài cá nhân dám đứng lên bảo vệ quy tắc và vẫn “trụ vững”, nhiều người khác có thể sẽ làm theo, khiến sự đồng thuận giả tạo sụp đổ nhanh chóng.

Tính độc lập của Fed vốn là nền tảng ổn định của hệ thống tài chính toàn cầu. Nếu điều này bị phá vỡ thì cả thế giới sẽ chịu ảnh hưởng chung với Mỹ.