AI đang tái định hình thị trường: Cơ hội đang ở đâu?

Mỹ — cùng với hầu hết các quốc gia phát triển khác — đang đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan sắp tới. Nếu không có đủ dòng người nhập cư, suy giảm dân số dự kiến sẽ xảy ra. Và, mặc dù tăng trưởng năng suất vẫn mạnh theo nhiều thước đo, nhiều nhà kinh tế và nhà quan sát thị trường tin rằng nó sẽ trì trệ. Có nhiều quan điểm khác nhau về ảnh hưởng của tất cả những điều này, nhưng chung quy sản lượng sẽ thấp hơn, lạm phát cao hơn và thâm hụt lớn hơn.

Trí tuệ nhân tạo đang được kỳ vọng sẽ là lời giải cho bài toán hóc búa của các nền kinh tế phát triển. Nếu AI thực sự giúp tăng năng suất lao động, nó có thể tạo ra hàng nghìn tỷ USD giá trị mới cho nhà đầu tư — không chỉ trong nhóm cổ phiếu công nghệ hàng đầu như Nvidia hay Apple, mà còn lan rộng sang các ngành nghề khác. Nhưng nếu năng suất không cải thiện như kỳ vọng, cơn sốt AI hiện nay có thể trở thành bong bóng, kéo theo rủi ro sụt giảm diện rộng khi thị trường đã phần nào “định giá trước” những lợi ích chưa thành hình.

Đằng sau làn sóng tăng giá cổ phiếu gần đây là một niềm tin lớn: rằng trí tuệ nhân tạo sẽ giúp cải thiện năng suất lao động trên toàn nền kinh tế, chứ không chỉ mang lại lợi nhuận trực tiếp cho các công ty phát triển AI. Chính kỳ vọng này đã góp phần nâng định giá của cả thị trường, ngay cả với những doanh nghiệp không trực tiếp tham gia cuộc đua AI. Tỷ lệ P/E của S&P 500 (nếu loại bỏ nhóm Mag7) hiện đã trở lại mức tương đương trước cơn sốt lạm phát năm 2022 — cho thấy "hào quang AI" có thể đang bao trùm rộng hơn cả những gì dữ liệu cơ bản cho thấy. Tuy nhiên, nếu AI không mang lại cú huých năng suất như kỳ vọng, làn sóng lạc quan đó có thể nhanh chóng đảo chiều. Joe Davis từ Vanguard cảnh báo rằng có tới 30–40% khả năng AI sẽ không giúp thay đổi cục diện năng suất — một kịch bản không loại trừ khả năng AI vẫn thành công về thương mại, nhưng không đủ để “cứu” nền kinh tế khỏi già hóa dân số, tăng trưởng yếu và thâm hụt ngân sách kéo dài.

Nếu AI thực sự giúp tăng năng suất lao động như kỳ vọng, cơ hội đầu tư sẽ không chỉ giới hạn ở những công ty đang phát triển mô hình AI hay cung cấp hạ tầng dữ liệu. Trong kịch bản lạc quan, phần lớn doanh nghiệp hiện nay — từ sản xuất đến dịch vụ — đều có thể hưởng lợi khi AI giúp họ cắt giảm chi phí vận hành thông qua tự động hóa, đồng thời nâng cao năng suất của lực lượng lao động hiện có. Điều này có thể cải thiện đáng kể bảng cân đối kế toán của các công ty: chi phí giảm, doanh thu tăng. Với viễn cảnh đó, nhà đầu tư có thể tìm kiếm lợi nhuận từ các doanh nghiệp truyền thống, không nhất thiết phải đổ vốn vào những cái tên đang "nóng" vì AI. Đây cũng là lý do nhiều người tin rằng làn sóng AI có thể mang lại cơ hội tăng giá cổ phiếu trên diện rộng — nếu, và chỉ nếu, nó thực sự tạo ra một bước nhảy về hiệu quả kinh tế.

Vậy nên sở hữu những loại cổ phiếu nào nếu AI thật sự tuyệt vời như mọi người nói? Hầu hết các công ty trong S&P 500 có thể giảm chi phí thông qua tự động hóa hoặc tăng cường dịch vụ IT, trung tâm cuộc gọi, nhân sự và có lẽ cả một số chức năng bán hàng. Việc giảm chi phí sẽ ảnh hưởng đến hầu hết lợi nhuận ròng.

Tác động của AI không chỉ dừng lại ở việc giảm chi phí mà còn mở ra cơ hội tăng doanh thu, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ. Các công ty tài chính, tư vấn hay chăm sóc sức khỏe có thể tận dụng AI để mở rộng đối tượng khách hàng, phục vụ những nhóm khách hàng có thu nhập thấp hơn hoặc cải thiện chất lượng dịch vụ nhằm thu hút khách hàng sẵn sàng chi trả cao hơn. Ví dụ, trong y tế, AI giúp nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh và phân tích dữ liệu, qua đó phục vụ được nhiều bệnh nhân hơn với chi phí không tăng tương ứng. Tuy nhiên, tác động này khó đoán định và đòi hỏi nhà đầu tư phải thận trọng trong việc lựa chọn cổ phiếu, bởi khả năng tăng doanh thu sẽ phụ thuộc nhiều vào cách thức và mức độ ứng dụng AI trong từng doanh nghiệp cụ thể.

Dù nhóm Big Tech đang dẫn dắt cuộc chơi AI hiện nay, nhà đầu tư nên cân nhắc kỹ trước khi rót vốn vào các cổ phiếu này. Lịch sử cho thấy những công ty tiên phong công nghệ không phải lúc nào cũng là người chiến thắng cuối cùng — như các hãng phần cứng máy tính Nhật Bản bị công ty phần mềm Mỹ vượt mặt, hay hàng loạt doanh nghiệp đường sắt Mỹ đầu thế kỷ 20 phải phá sản dù đi đầu ngành. Thực tế, thị trường AI hiện nay chỉ tập trung vào vài “ông lớn”, đồng nghĩa với việc mua cổ phiếu của một công ty cũng là đặt cược rằng họ sẽ duy trì vị thế và thành công lâu dài — điều không hề chắc chắn. Ngay cả khi trụ lại, sự cạnh tranh khốc liệt giữa các “đại gia” sẽ khiến giá cả và lợi nhuận khó có thể tăng mạnh. Điều này càng rõ nét với những công ty chỉ tập trung phát triển mô hình AI mà thiếu nền tảng triển khai rộng, khi mà chi phí tạo ra mô hình ngày càng giảm và giá trị thật sự đến từ khả năng ứng dụng, mở rộng AI vào thực tế.