Tại sao Trung Quốc vẫn là nền kinh tế không thể xem thường?

Vào đầu năm, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này bị coi là đã chết. Các nhà kinh tế dự đoán về những thập kỷ mất mát tương tự như những gì Nhật Bản đã trải qua vào những năm 1990, và sự thống trị trong lĩnh vực sản xuất của nước này đang bị thách thức bởi nhiệm kỳ thứ hai của Trump cùng với xu hướng của các nhà xuất khẩu muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng và chuyển hoạt động ra nước ngoài. Các nhà đầu tư toàn cầu đã phần lớn rút lui, nhận thấy rằng các vấn đề 3D của đất nước này — giảm phát, nợ và nhân khẩu học — là mang tính cấu trúc và không thể vượt qua.

Đến cuối năm, nhận thức không thể nào khác hơn. Chủ tịch Tập Cận Bình là nhà lãnh đạo nước ngoài duy nhất đứng lên chống lại các chiến thuật bắt nạt thương mại của Trump và buộc ông phải nhượng bộ bằng cách vũ khí hóa quyền kiểm soát của Bắc Kinh đối với các vật liệu đất hiếm. Trung Quốc đã giữ vững vị thế là nhà máy sôi động nhất thế giới, đến mức một số người đang than thở rằng châu Âu, chẳng hạn, không có gì để bán cho Trung Quốc. Về dòng tiền toàn cầu, người nước ngoài đang quay trở lại khi một cơn sốt AI đã nâng sàn giao dịch Hồng Kông lên mức cao nhất trong bốn năm.

Làm thế nào Trung Quốc có thể thoát khỏi tình trạng trì trệ và làm thế giới kinh ngạc với những khoảnh khắc DeepSeek trong công nghệ, công nghệ sinh học và thậm chí cả quốc phòng? Liệu những hạt giống thành công đã luôn ở đó và giới tinh hoa phương Tây chỉ đơn giản là không muốn nhìn thấy chúng? Đó là một chút của cả hai.

Thứ nhất, trọng tâm của ông Tập vào giáo dục đại học cuối cùng cũng đang mang lại kết quả. Ngày nay, khoảng 40% học sinh tốt nghiệp trung học theo học đại học, so với 10% vào năm 2000. Kỹ thuật là ngành học phổ biến nhất cho các nghiên cứu sau đại học. Kết quả là, nguồn nhân tài của quốc gia đã mở rộng đáng kể: Từ năm 2000 đến 2020, số lượng kỹ sư tăng vọt từ 5,2 triệu lên 17,7 triệu; vào năm 2022, 47% các nhà nghiên cứu AI hàng đầu thế giới thuộc top 20% đã hoàn thành chương trình đại học tại Trung Quốc, vượt xa con số 18% từ Mỹ.

Điều này có nghĩa là theo quy luật số lớn, các đột phá sáng tạo chắc chắn sẽ xảy ra, và Trung Quốc vẫn có lợi thế về chi phí trong sản xuất tiên tiến. Những người dưới 30 tuổi chiếm 44% tổng số kỹ sư, so với 20% ở Mỹ; mức lương cho các nhà nghiên cứu chỉ bằng khoảng một phần tám so với các đồng nghiệp Mỹ của họ. Do đó, ngay cả khi những công ty như Apple Inc. muốn rời bỏ Trung Quốc, họ cũng không thể.

Thứ hai, Trung Quốc rất thực dụng, và cuộc đua vũ trang AI là một minh chứng rõ ràng. Trong khi Mỹ đang tìm kiếm chén thánh — hay trí tuệ nhân tạo tổng quát, trong trường hợp này — ông Tập đang thúc đẩy ngành công nghiệp phải “hướng mạnh mẽ vào các ứng dụng,” khóa chặt bất kỳ lợi thế nào mà AI có thể mang lại để tăng cường lợi thế của quốc gia trong sản xuất. Trên khắp đất nước, các robot công nghiệp hoạt động trong các “nhà máy tối,” nơi tự động hóa hiệu quả đến mức công việc diễn ra với ánh sáng mờ. Các công ty cũng đang sử dụng AI để đẩy nhanh chuỗi cung ứng và chu kỳ thiết kế sản phẩm.

Đến nay, những lợi ích về năng suất từ AI và tự động hóa đã rõ ràng cho tất cả: Thặng dư thương mại đạt mức kỷ lục 1 nghìn tỷ USD trong năm nay, vượt qua các cường quốc xuất khẩu đối thủ như Đức và Nhật Bản, với tốc độ tăng trưởng nhanh nhất đến từ sản xuất tiên tiến, chẳng hạn như ô tô, mạch tích hợp và tàu thủy.

Thứ ba, giảm phát có hai mặt. Các nhà đầu tư không thích nó vì các công ty không có quyền định giá. Mặt khác, điều này gần như đảm bảo rằng các thương hiệu địa phương có khả năng tính giá cao cấp trong nước đã chạm đến điểm yếu của người tiêu dùng, mang lại cho họ cơ hội cạnh tranh trong thương mại toàn cầu. Ví dụ điển hình là Pop Mart International Group Ltd. có trụ sở tại Quảng Châu. Biên lợi nhuận gộp 70% của công ty này cao gấp đôi so với những gì một nhà sản xuất đồ chơi thông thường có thể đạt được, nhờ vào Labubu dễ thương và lan truyền mạnh mẽ.