Cánh hữu cực đoan: Từ bên lề đến ngưỡng cửa quyền lực châu Âu

Nicuşor Dan, thị trưởng Bucharest thân EU, đã giành chiến thắng từ tay George Simion, người theo chủ nghĩa siêu quốc gia cực đoan, trong cuộc bầu cử tổng thống Romania tuần trước. Các nhà lãnh đạo châu Âu đã ăn mừng. Ông Dan sẽ giữ Romania đi theo con đường dân chủ, thân EU, thân NATO mà nước này đã đi theo kể từ khi chủ nghĩa cộng sản sụp đổ. Ông Simion đã có thể đưa đất nước đi theo hướng ngược lại đến một nơi đen tối hơn, vì vậy việc ông ấy thua là điều tốt cho Romania và châu Âu.

Dù thất bại trước Nicuşor Dan trong cuộc bầu cử tổng thống Romania, ứng viên cực hữu George Simion vẫn giành tới 46% phiếu bầu, một con số cho thấy sức hút đáng gờm của chủ nghĩa dân túy cực đoan. Thất thế nhưng chưa bị loại, Simion và đảng AUR vẫn là mối đe dọa hiện hữu nếu Dan không nhanh chóng hình thành một chính phủ cải cách mạnh mẽ. Trong bối cảnh bất ổn chính trị kéo dài, các biện pháp thắt lưng buộc bụng sắp tới và sự chán ghét ngày càng lớn với các đảng truyền thống, AUR hoàn toàn có thể tận dụng làn sóng phẫn nộ để trở lại mạnh mẽ hơn trong tương lai gần.

Romania là một phần của câu chuyện lớn hơn ở châu Âu. Các đảng dân túy theo chủ nghĩa dân tộc hoặc cực hữu đang gõ cửa quyền lực. Cánh hữu cực đoan đã giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử ở Áo và Hà Lan, và nhà bảo thủ dân tộc Giorgia Meloni đang cầm quyền, một cách thực dụng cho đến nay, ở Ý. Các đảng cánh hữu cực đoan đã giành vị trí thứ hai ở một số quốc gia khác, đáng chú ý nhất là Đức và gần đây là Bồ Đào Nha. Việc ủng hộ Trump đã không chứng tỏ là một gánh nặng chính trị ở châu Âu như ở Canada hay Australia.

Thử thách tiếp theo đối với dòng chính thân EU là vòng hai cuộc bầu cử tổng thống Ba Lan vào Chủ nhật tới. Nếu ứng cử viên của đảng Luật pháp và Công lý (PiS) theo chủ nghĩa bảo thủ dân tộc Karol Nawrocki đánh bại Rafał Trzaskowski trung hữu, ông ta có khả năng sẽ chặn các nỗ lực của chính phủ liên minh nhằm khôi phục nền độc lập tư pháp và các cải cách dân chủ khác như Tổng thống mãn nhiệm Andrzej Duda đã làm. Sự tồn vong của chính phủ có thể đang bị đe dọa.

Ba Lan cũng minh họa một đặc điểm đáng lo ngại khác của cánh hữu cứng rắn ở châu Âu: cực đoan hơn có thể thu hút thay vì đẩy lùi cử tri. Hai ứng cử viên đã vượt qua Nawrocki ở cánh cực hữu trong vòng đầu tiên, lập luận rằng PiS quá giống một đảng cầm quyền. Họ đã giành được tổng cộng 21 phần trăm phiếu bầu. Đảng Tự do Áo (FPÖ) đã thắng cuộc bầu cử năm ngoái và đảng Sự lựa chọn thay thế cho nước Đức (AfD) đứng thứ hai vào tháng 2 sau khi ủng hộ “tái di cư”, hay đưa người nhập cư và thậm chí cả công dân trở về nước gốc của họ.

Một số người cho rằng việc để các đảng cánh hữu cực đoan chia sẻ trách nhiệm quyền lực có thể làm giảm sức hấp dẫn chống lại giới cầm quyền của họ. Điều này đã phần nào hiệu quả ở các nước Bắc Âu, nhưng Áo là một ví dụ phản bác mạnh mẽ. Một số đảng như AfD và các cá nhân như lãnh đạo FPÖ Herbert Kickl đặt ra mối đe dọa quá lớn đối với các chuẩn mực dân chủ và pháp quyền để có thể được trao quyền bởi các đối tác liên minh dòng chính.

Nhiều đảng bảo thủ dòng chính đã cố gắng đối đầu với những đối thủ cánh hữu cứng rắn bằng cách bắt chước. Điều này thường không hiệu quả, đặc biệt khi sự bắt chước chủ yếu chỉ là lời nói suông. Cử tri có xu hướng thích bản gốc hơn. Nhưng thật ngớ ngẩn khi nghĩ rằng những mối bận tâm của cử tri có thể được giải thích cho qua đi thay vì giải quyết. Những lo ngại về tình trạng nhập cư không kiểm soát là một ví dụ rõ ràng.

Với đại dịch, lạm phát cao và chiến tranh, năm năm qua là một "mỏ vàng" cho những người theo chủ nghĩa dân túy ở châu Âu. Những yếu tố này sẽ tan biến nhưng sự giận dữ chống lại giới cầm quyền vẫn tồn tại, được nuôi dưỡng bởi câu chuyện về sự phản bội của giới tinh hoa. Điều này càng đúng hơn khi cử tri bị phân mảnh và cần có các liên minh rộng hơn để cầm quyền.

Với sự trợ giúp của mạng xã hội, những người theo chủ nghĩa dân túy ở châu Âu đã trở thành bậc thầy trong việc phân cực, đơn giản hóa và tố cáo. Các đảng ôn hòa cần có chính sách mạnh mẽ hơn, triển khai rõ ràng và những nhân vật thuyết phục hơn để đối phó với họ. Trung dung chậm chạp sẽ không làm được điều đó. Nếu họ không bắt đầu hành động, các đảng cánh hữu hiện đang đứng thứ hai có thể thắng trong lần tới.