Chính phủ mới của Anh đang tái định hình kinh tế và phúc lợi ra sao?

Dù nhiều bộ trưởng và cố vấn cấp cao của Keir Starmer từng gắn bó với thời kỳ Blair, nhưng chính phủ của ông lại đi theo một hướng hoàn toàn khác. Nếu Blair dung hòa kinh tế cánh hữu với chính sách xã hội cánh tả, thì Starmer đang kết hợp kinh tế cánh tả với cách tiếp cận xã hội nghiêng về cánh hữu. Từ cải cách tư pháp đến chính sách phúc lợi, Starmer liên tục đảo chiều các nguyên tắc của Blair, không phải vì phủ nhận di sản của New Labour, mà bởi bối cảnh hiện tại đòi hỏi một mô hình khác. Sự thay đổi này phản ánh một cuộc tái cấu trúc sâu rộng trong nội bộ Công đảng, đưa đảng này trở về nhiều chính sách trước thời Blair với kỳ vọng xây dựng một nền kinh tế bền vững và một hệ thống phúc lợi phù hợp hơn với tình hình hiện tại.

Chính phủ của Keir Starmer liên tục đưa ra những chính sách trái ngược với thời Blair, không chỉ vì khác biệt tư tưởng mà còn do bối cảnh đã thay đổi. Nếu Blair áp dụng cách tiếp cận cứng rắn với tội phạm, thì Starmer buộc phải mềm mỏng hơn do hệ thống nhà tù không còn đủ sức chứa. Nếu Blair đóng vai trò quan trọng trong cải cách EU, thì Starmer không thể làm điều đó vì Brexit đã định hình lại vị thế của Anh. Ngay cả trong chính sách quốc phòng, khi Blair không phải đối mặt với nguy cơ chiến tranh ở châu Âu, thì Starmer lại đang điều hành đất nước trong bối cảnh an ninh bất ổn. Những khác biệt này không chỉ đơn thuần là sự thay đổi đường lối, mà còn phản ánh thực tế khách quan buộc Công đảng phải điều chỉnh để thích nghi.

Nếu Blair biến Công đảng thành ngôi nhà chung của những cử tri hưởng lợi từ nền kinh tế thị trường nhưng vẫn quan tâm đến công bằng xã hội, thì Starmer đang nhắm đến một nhóm hoàn toàn khác: những người lao động cảm thấy bất an về kinh tế nhưng không muốn chính phủ quá hào phóng với phúc lợi. Blair kết hợp chính sách xã hội cánh tả với kinh tế cánh hữu, trong khi Starmer lại đi theo hướng ngược lại—tăng lương tối thiểu, mở rộng vai trò công đoàn, siết chặt quy định với doanh nghiệp, nhưng đồng thời hạn chế chi tiêu phúc lợi và thắt chặt các chương trình hỗ trợ. Sự điều chỉnh này không chỉ đơn thuần là khác biệt trong chiến lược tranh cử, mà còn phản ánh một sự tái cấu trúc sâu rộng trong Công đảng, nhằm thích nghi với một nền kinh tế đã đổi thay sau khủng hoảng tài chính và Brexit.

Điều đang diễn ra thực chất là một cuộc “tái thiết lịch sử” của Công đảng. New Labour đã tạo ra chính phủ Lao động dài nhất và thành công nhất về mặt bầu cử bằng cách thích nghi với một mô hình kinh tế đã bị giáng đòn mạnh trong cuộc khủng hoảng tài chính và một lần nữa bởi Brexit. Kể từ đó, Công đảng đã quay trở lại với nhiều phương pháp truyền thống của cánh hữu trước thời Blair, như gia tăng quyền lực công đoàn, quốc hữu hóa một số lĩnh vực kinh tế và siết chặt kiểm soát các quy định đối với doanh nghiệp.

Kế hoạch cắt giảm phúc lợi gây tranh cãi của Công đảng là minh chứng rõ ràng cho sự khác biệt giữa hai thời kỳ. Một phần của kế hoạch này xuất phát từ yếu tố thực dụng: bối cảnh kinh tế ngày càng xấu đi đồng nghĩa với việc để tuân thủ các quy tắc tài khóa của Rachel Reeves, chính phủ phải giảm chi tiêu hoặc tăng thuế.

Blair từng áp dụng mức lương tối thiểu thấp và bù đắp thu nhập cho người lao động bằng các khoản trợ cấp từ chính phủ, giúp doanh nghiệp không phải gánh thêm chi phí mà vẫn đảm bảo đời sống cho tầng lớp thu nhập thấp. Ngược lại, Starmer đang đẩy mức lương tối thiểu lên cao nhất trong khối OECD, đồng thời tăng thuế doanh nghiệp và siết chặt các quy định tuyển dụng, khiến giới kinh doanh chịu áp lực lớn hơn. Chính phủ cũng mở rộng kiểm soát trong nhiều lĩnh vực, từ lao động đến nhà ở, buộc thị trường phải tự điều chỉnh thay vì dựa vào trợ cấp. Nếu Blair dung hòa giữa tăng trưởng kinh tế và phúc lợi, thì Starmer đang tái định hình nền kinh tế bằng cách đặt thêm gánh nặng lên vai doanh nghiệp và người sử dụng lao động.

Chính phủ Starmer kỳ vọng vào việc tái cấu trúc nền kinh tế thay vì duy trì các khoản trợ cấp tiền mặt như thời Blair, nhằm tạo ra những công việc có thu nhập cao và bền vững hơn. Tăng lương tối thiểu, mở rộng quyền lợi lao động và siết chặt quy định tuyển dụng là những biện pháp then chốt trong chiến lược này. Nhưng khả năng của chính phủ trong việc “tái thiết” thị trường theo ý muốn là rất hạn chế. Khi chi phí lao động tăng cao, doanh nghiệp có thể cắt giảm tuyển dụng hoặc đẩy giá cả lên, tạo ra những tác động không mong muốn, thay vì đảm bảo mức sống tốt hơn cho người lao động như mục tiêu ban đầu.

Chính phủ Starmer đang đi một nước cờ đầy rủi ro khi vừa áp đặt thêm gánh nặng lên doanh nghiệp, vừa thắt chặt chi tiêu phúc lợi, khiến cả hai phía đều bất mãn. Giới kinh doanh đối mặt với chi phí lao động tăng cao và các rào cản pháp lý mới, trong khi những người trông đợi vào sự hỗ trợ từ nhà nước lại nhận được lời từ chối. Công đảng có thể đang quay về với tư duy kinh tế trước thời Blair, nhưng lịch sử cho thấy rằng mô hình này không chỉ kém hiệu quả trong việc thúc đẩy tăng trưởng mà còn khiến đảng liên tục thất bại trong các kỳ bầu cử.