Công Đảng liệu còn có thể cứu vãn triển vọng tăng trưởng của nước Anh?

Sau một bản Tuyên bố mùa xuân đầy hỗn loạn, Công Đảng Anh đang mắc kẹt trong chính cái bẫy tài khóa mà họ tự giăng ra. Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves than thở về một “thế giới đang thay đổi trước mắt chúng ta”, nhưng đổ lỗi cho tình hình quốc tế và bóng dáng của Donald Trump không thể che giấu thực tế: những khó khăn hiện tại phần lớn bắt nguồn từ chính sách sai lầm của chính phủ. Với khoảng trống tài khóa mong manh chỉ 10 tỷ bảng, những biện pháp cắt giảm chắp vá chỉ đủ giúp chính phủ lách qua các quy tắc tài khóa, nhưng không thể giải quyết gốc rễ vấn đề. Trong khi đó, áp lực từ thị trường trái phiếu và nguy cơ suy giảm năng suất có thể cuốn trôi bất kỳ khoảng dự phòng nào vào mùa thu tới. Nếu Công Đảng không đưa ra được một chiến lược tăng trưởng táo bạo và hiệu quả, thì cơ hội để cứu vãn nền kinh tế Anh có thể sẽ khép lại nhanh hơn họ tưởng.

Tài chính công của Anh ngày càng mong manh trước áp lực từ các nhà đầu tư trái phiếu và sự bất ổn từ Nhà Trắng, trong khi những cải cách cần thiết—như kiểm soát chi tiêu phúc lợi y tế—lại bị thúc ép thực hiện chỉ để kịp đáp ứng các mốc thời gian cứng nhắc do Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách (OBR) đặt ra. Nếu chính phủ tiếp tục chạy theo những điều chỉnh ngắn hạn thay vì một chiến lược tăng trưởng dài hơi, nước Anh có thể còn đối mặt với những cú sốc kinh tế nghiêm trọng hơn trong thời gian tới.

Nguy cơ một cuộc khủng hoảng tài khóa tái diễn vào mùa thu đang dần hiện rõ. Dù Rachel Reeves đã khôi phục bộ đệm tài khóa ở mức 10 tỷ bảng, lợi suất trái phiếu chính phủ đã vượt xa dự báo, đẩy chi phí vay mượn của nước Anh lên cao hơn. OBR cũng cảnh báo rằng nếu năng suất kinh tế không tăng như kỳ vọng, hàng chục tỷ bảng trong không gian tài khóa có thể bị xóa sổ chỉ với một điều chỉnh nhỏ. Trong khi đó, nhu cầu chi tiêu bổ sung cho quốc phòng lại ngày càng lớn, tạo thêm áp lực lên ngân sách. Nếu không có một chiến lược tăng trưởng táo bạo, chính phủ có thể sớm rơi vào vòng luẩn quẩn của những điều chỉnh chắp vá và các cuộc khủng hoảng tài chính lặp đi lặp lại.

Vay thêm để lấp đầy lỗ hổng ngân sách có thể là một lựa chọn hấp dẫn, nhất là khi bà Rachel Reeves từng điều chỉnh quy tắc tài khóa vào tháng 10 để tạo thêm dư địa chi tiêu. Nhưng đó sẽ là một sai lầm. Các vấn đề kinh tế của Anh không thể giải quyết bằng những thủ thuật kế toán hay các biện pháp ngắn hạn. Điều đất nước thực sự cần là tăng trưởng. Dù bà Reeves tuyên bố đã táo bạo theo đuổi mục tiêu này, thực tế cho thấy tư duy của Công Đảng vẫn chưa đủ cấp tiến để tạo ra một bước ngoặt cho nền kinh tế.

Chính phủ vẫn có cơ hội sửa sai, nhưng không thể lãng phí thời gian để lấy lòng những nhóm cử tri bảo thủ vốn đã bất mãn. Những người theo chủ nghĩa hoài nghi châu Âu, nhóm phản đối xây dựng (NIMBYs) hay những người ủng hộ lương hưu cực đoan sẽ không dễ bị thuyết phục. Thay vào đó, một chiến lược tăng trưởng nghiêm túc có thể thay đổi cục diện. Nếu chính phủ đưa ra các chính sách đủ táo bạo và thuyết phục được OBR về hiệu quả của chúng, nền kinh tế có thể bước vào vòng tuần hoàn tích cực—thu thuế tăng, dự báo tài khóa cải thiện, và nguồn lực tài trợ cho các ưu tiên như phúc lợi xã hội cũng dồi dào hơn. Vấn đề là Công Đảng có dám nắm lấy cơ hội này hay không.

Chính phủ Anh đã bỏ lỡ cơ hội cải cách hệ thống quy hoạch đầy cản trở khi trình dự luật quan trọng hồi đầu năm nay, nhưng mọi thứ chưa hoàn toàn khép lại. Dự luật này vẫn đang được Quốc hội xem xét, và đây là thời điểm để bổ sung những thay đổi mạnh mẽ hơn. Một hệ thống cấp phép mặc định cho các dự án gần ga tàu, ưu tiên xây dựng lên đến bốn tầng tại các thành phố, hoặc thí điểm mô hình quy hoạch hiện đại tại ít nhất một đô thị có thể giúp tháo gỡ nút thắt, đẩy nhanh tiến độ xây dựng. Nếu chính phủ muốn chứng minh cam kết thúc đẩy tăng trưởng, họ không thể tiếp tục chần chừ.

Sự hỗn loạn của nước Mỹ cũng mang lại cơ hội. Một chính sách hấp dẫn dành cho lao động nhập cư trình độ cao có thể thu hút các nhà khoa học tài năng. Các điều kiện cho một thỏa thuận hợp lý với Liên minh châu Âu cũng đã rõ ràng, bao gồm việc mở rộng tự do di chuyển cho giới trẻ và sử dụng thương mại nông nghiệp làm bài kiểm tra cho sự điều chỉnh quy định tốt hơn

Thuế luôn là vấn đề nhạy cảm, nhưng Công Đảng không thể mãi né tránh. Cam kết trước bầu cử về việc không động đến các loại thuế chính đã sớm bị phá vỡ khi chính phủ tăng thuế bảo hiểm quốc gia đối với doanh nghiệp hồi tháng 10. Một kế hoạch ngân sách tương lai có thể giúp huy động nguồn thu cần thiết bằng cách tăng nhẹ thuế VAT, mở rộng phạm vi đánh thuế bảo hiểm quốc gia lên cả thu nhập từ tiết kiệm, lương hưu và bất động sản. Quan trọng hơn, chính phủ có thể sử dụng nguồn tiền thu được để loại bỏ thuế trước bạ, vốn đang làm tắc nghẽn thị trường nhà ở, hoặc sửa chữa những bất cập trong hệ thống thuế đối với người có thu nhập cao.

Cơ hội thứ hai trong chính trị là điều hiếm hoi, nhưng với đa số áp đảo tại Quốc hội, Công Đảng vẫn còn một lần nữa để sửa sai. Đánh giá thấp chính phủ này lúc này là quá sớm, bởi họ vẫn có thể xoay chuyển tình thế nếu thực sự quyết tâm thực hiện các cải cách mạnh mẽ. Tuy nhiên, những tháng qua đã cho thấy một sự rối loạn đáng lo ngại trong điều hành kinh tế và tài khóa. Nếu những tín hiệu cảnh báo này vẫn chưa đủ để đánh thức họ, thì có lẽ chính phủ này thực sự không còn cứu vãn được nữa.