Dự luật "đẹp đẽ" của Trump: Lấy của người nghèo, tặng cho người giàu

Dự luật ngân sách của Trump sẽ tạo ra hai tác động lớn — một về chính trị, một về kinh tế. Về chính trị, nó làm tổn hại đến thương hiệu “Maga” mang màu sắc lao động mà Trump từng dày công xây dựng. “BBB” — biệt danh của dự luật mà các nghị sĩ Cộng hoà răm rắp lặp lại theo Trump — thực chất là một đợt chuyển giao tài khóa quy mô lớn từ người nghèo sang người giàu. Việc tái phân phối theo hướng đi ngược lại hoàn toàn với những lời hứa tranh cử của Trump sẽ khiến đảng của ông phải trả giá tại các phòng phiếu. Một số cuộc khảo sát cho thấy chưa đến 30% cử tri ủng hộ BBB — một mức đánh giá tiêu cực hiếm thấy đối với một dự luật mang dấu ấn tổng thống.

Tình huống gần nhất có thể so sánh là vào năm 2005, khi George W. Bush cố tư nhân hoá hệ thống an sinh xã hội — một bước đi táo bạo mà ông thậm chí không hề vận động tranh cử trên nền tảng đó. Vụ đánh cược ấy phản tác dụng. Dù Bush cuối cùng phải rút dự luật, nhưng thất bại nặng nề của đảng ông trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm sau một phần cũng bắt nguồn từ đó. Một ví dụ khác là chính Trump năm 2017, khi tìm cách bãi bỏ Obamacare — cải cách y tế từng giúp giảm một nửa số người Mỹ không có bảo hiểm trong những năm trước đó. Trump thất bại chỉ vì thiếu một phiếu — phiếu của cố thượng nghị sĩ Cộng hoà John McCain. Năm sau đó, đảng Cộng hoà mất quyền kiểm soát Quốc hội.

Khác với hai dự luật kể trên — đều thất bại, dự luật BBB của Trump lần này nhiều khả năng sẽ được thông qua, đồng nghĩa hậu quả chính trị sau đó có thể còn tồi tệ hơn. Điều đó vẫn đúng ngay cả khi đảng Dân chủ hiện đang rối ren. Ngay cả một phe đối lập yếu kém vẫn có thể ghi điểm khi đảng cầm quyền khiến nhiều cử tri trở nên nghèo hơn. Dự luật này gần như đang làm phần việc tuyên truyền thay cho đảng Dân chủ: cắt giảm mạnh Medicaid dành cho người nghèo để tài trợ cho các khoản cắt giảm thuế của giới giàu. Từ 11 đến 16 triệu người sẽ mất bảo hiểm y tế. Hàng triệu người khác sẽ mất trợ cấp thực phẩm. 10% người nghèo nhất sẽ mất 1,600 USD mỗi năm, trong khi 10% người giàu nhất sẽ được lợi 12,000 USD. Khẩu hiệu cho đảng Dân chủ có thể rất đơn giản: “Trump cướp của người nghèo để đưa cho người giàu”. Không có gì phức tạp cả.

Nhưng còn có một bước ngoặt khác — nhiều người giàu cũng ghét BBB. Bao gồm cả Elon Musk, người từng là “anh em thân thiết” nhưng nay đã xa cách với Trump, người cho rằng dự luật này sẽ đẩy nước Mỹ vào con đường “nô lệ nợ”. Tuỳ vào ước tính, Trump sẽ làm tăng thêm từ 3.000 đến 4.000 tỷ USD nợ quốc gia trong thập kỷ tới. Điều đó sẽ đẩy Mỹ vào nhóm quốc gia như Ý. Gạt qua những lý do cá nhân của Musk — ông muốn cắt giảm chi tiêu y tế mạnh tay hơn — thì ông vẫn đúng khi chỉ ra hướng đi vô trách nhiệm của nước Mỹ.

Thực tế, không có gì gọi là “Maga” đặc trưng trong dự luật này. Nợ công của Mỹ đã hơn gấp đôi kể từ năm 2000, hiện vượt 120% GDP. 25 năm tới sẽ đắt đỏ hơn nhiều so với 25 năm qua — vốn đã được “bôi trơn” nhờ lãi suất siêu thấp. Khi chi phí trả lãi ngày càng chiếm tỷ trọng lớn hơn trong ngân sách, các khoản chi cho những lĩnh vực khác sẽ bị thu hẹp. Về điểm này, Trump chỉ đang tiếp nối truyền thống lâu đời của đảng Cộng hoà: hy sinh tương lai để nuông chiều giới giàu ngày hôm nay.

Về kinh tế, ngân sách của Trump là một ví dụ kinh điển của chiêu trò “mồi nhử và tráo đổi”. Ông hứa sẽ mang lại giá rẻ và thu nhập tăng cho nước Mỹ lao động, nhưng đang làm điều ngược lại. Tuy nhiên, Trump vẫn có cách khác để lấy lòng cử tri trung thành. Nhà bình luận Martin Wolf gọi đây là “chủ nghĩa tài phiệt mị dân” (pluto-populism). BBB bao gồm việc tăng ngân sách đáng kể cho cơ quan di trú nổi tiếng cứng rắn ICE và chi tiêu quốc phòng tại biên giới Mỹ-Mexico. Dự kiến sẽ có các đợt truy quét do ICE dẫn đầu, được quân đội hậu thuẫn, lan rộng từ Los Angeles đến các thành phố lớn khác như New York và Chicago.

Trump cũng đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công vào Cục Dự trữ Liên bang. Ông đang nhắm đến Chủ tịch Fed Jay Powell. Dù nhiệm kỳ của Powell còn đến tháng 5 năm sau, nhưng Trump khó lòng chờ lâu như vậy. Theo Trump, Powell là “kẻ ngu ngốc”, “đần độn” và “thằng ngốc”. Tội của ông là đã không hạ lãi suất trong bối cảnh chiến tranh thương mại gây ra lạm phát. Trump nhiều khả năng sẽ giành phần thắng trong trận chiến này. Ông muốn một đợt cắt giảm mạnh lãi suất cơ bản.

Nhưng cuối cùng, người thua thiệt sẽ là người Mỹ — cả giàu lẫn nghèo. Một Fed bị phá vỡ, chịu khuất phục trước mong muốn nới lỏng tiền tệ của Trump, sẽ khiến lạm phát trỗi dậy trở lại. Về chính trị, BBB là một cú tự làm hại của Trump. Về kinh tế, đó là thảm hoạ cho tất cả.