Hội nghị Trump – Putin tại Alaska ảnh hưởng thế nào đến Ukraine?

Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả trên tờ Financial Times

Theo phương Tây, Trump dành cho Putin sự tiếp đón trọng thị hiếm thấy, song đổi lại chỉ nhận về vài lời khen xã giao. Putin thẳng thừng bác bỏ đề xuất ngừng bắn – mục tiêu then chốt của cuộc gặp – và giữ nguyên lập trường cứng rắn buộc Ukraine phải gần như đầu hàng. Trump cũng không thực thi lời cảnh báo “hậu quả nghiêm trọng” nếu Nga không chấm dứt giao tranh, khiến hình ảnh lãnh đạo Mỹ trở nên yếu ớt. Theo Điện Kremlin, hai bên thậm chí không bàn đến khả năng tổ chức hội nghị ba bên với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, cho thấy Trump không gây sức ép thực sự lên Putin và dễ dàng bị kéo theo lập trường cứng rắn của Nga.

Ban đầu, giới quan sát thở phào khi Donald Trump không nhượng bộ Ukraine ngay tại hội nghị ở Anchorage. Tuy nhiên, những diễn biến sau đó lại gây lo ngại khi ông ủng hộ mong muốn của Vladimir Putin về một thỏa thuận toàn diện thay vì lệnh ngừng bắn tạm thời mà Washington theo đuổi. Ukraine từng giữ lập trường này, nhưng Trump đã buộc Tổng thống Volodymyr Zelenskyy phải chấp nhận phương án tạm thời hồi đầu năm. Giờ đây Moscow càng có lý do kéo dài đàm phán để tránh nhượng bộ, đồng thời gia tăng yêu sách lãnh thổ, yêu cầu Ukraine từ bỏ phần tư Donetsk và dải nhỏ ở Luhansk mà nước này vẫn kiểm soát.

Trump nói ở Alaska rằng ông và Putin đã thống nhất về hầu hết các điểm. Điều gây sốc nhất là ông dường như không phản đối yêu sách lãnh thổ quan trọng nhất của Putin – điều mà Zelenskyy cùng các nước châu Âu đã tuyên bố là lằn ranh đỏ tuyệt đối. Việc từ bỏ những vùng đất mà người Ukraine đã đổ nhiều máu trong suốt 11 năm để bảo vệ là không thể biện minh về chính trị và tự sát về quân sự. Nó đồng nghĩa với việc từ bỏ chuỗi thị trấn, công sự cũng như sông ngòi và các dãy đồi giúp Ukraine chặn đứng bước tiến của Nga và bảo vệ phần còn lại của đất nước. Nhượng đất sẽ đẩy Ukraine vào khủng hoảng chính trị và khiến nước này dễ bị Nga tấn công thêm lần nữa.

Nếu Zelenskyy và các đồng minh châu Âu nghĩ rằng họ đã thuyết phục được Trump về những điểm này tuần trước thì họ đã lầm to. Có hai cách lý giải: hoặc Trump vốn luôn có cảm tình với việc Nga thôn tính lãnh thổ – coi đó là biểu hiện của một thế giới nơi kẻ mạnh thắng kẻ yếu; hoặc suy nghĩ của ông chỉ đơn giản bị định hình bởi cuộc trò chuyện cuối cùng ông nghe được. Nếu là vế sau, Ukraine và châu Âu vẫn còn cơ hội để thay đổi quan điểm của Trump. Nhưng thành công ngoại giao tuần trước chỉ là thoáng qua. Họ cần điều chỉnh cách tiếp cận để tạo ra sức nặng bền vững hơn.

Đối với Zelenskyy, điều này có nghĩa là phải nêu rõ hơn về sự thỏa hiệp mà ông sẵn sàng chấp nhận – về cơ bản là đóng băng tiền tuyến và chấp nhận mất quyền kiểm soát thực tế (de facto) nhưng không về mặt pháp lý (de jure) với các vùng lãnh thổ mà Moscow đang chiếm giữ, đổi lại những bảo đảm an ninh bên ngoài NATO.

Đối với châu Âu, điều này có nghĩa là phải phản đối mạnh mẽ hơn sự hòa nhập của Trump với Putin, đồng thời kêu gọi các nghị sĩ Cộng hòa và những thành viên trong chính quyền Mỹ phản đối về thất bại ngoại giao ở Alaska và thông điệp yếu kém mà nó gửi ra thế giới. Châu Âu cũng sẽ cần nâng cao tham vọng hỗ trợ Ukraine về tài chính và quân sự, bao gồm cả việc sử dụng tài sản quốc gia Nga bị đóng băng.