Nga và Mỹ đang khiến chủ nghĩa dân tộc trở nên "đáng sợ" trở lại

Nhờ sự tác động mạnh mẽ từ những nhân vật như Vladimir Putin, Donald Trump và JD Vance, chủ nghĩa dân tộc đã trở nên đáng sợ và có ảnh hưởng sâu rộng trở lại trên bản đồ chính trị toàn cầu. Những phong trào dân túy cánh hữu này đã góp phần thay đổi kết quả nhiều cuộc bầu cử gần đây, trong đó có cuộc đua tổng thống tại Romania vừa qua.

Đây là một hồi chuông cảnh tỉnh cho các đảng trung dung truyền thống, rằng nếu họ không thực hiện một cuộc cải cách sâu sắc và mạnh mẽ, khoảng thời gian tạm yên ả trước làn sóng dân tộc sẽ chỉ là nhất thời. Thực tế cho thấy, sự bất mãn và mong muốn thay đổi của người dân đang ngày càng gia tăng, đòi hỏi các nhà lãnh đạo phải có sự dũng cảm và quyết tâm để đáp ứng, nếu không muốn bị bỏ lại phía sau trong cuộc chơi chính trị khốc liệt hiện nay.

Đầu tiên là Canada, nơi các cuộc chiến thương mại của Trump và lời nói "biến đất nước thành bang thứ 51 của Hoa Kỳ" đã giúp xóa bỏ lợi thế áp đảo trong các cuộc thăm dò ý kiến của đảng Bảo thủ giống MAGA của nước này. Sau đó, vào Chủ nhật, thị trưởng Bucharest và chuyên gia toán học Nicusor Dan đã giành chiến thắng đầy kịch tính và ngoạn mục để trở thành tổng thống Romania. Ông tranh cử với tư cách là một ứng cử viên độc lập ôn hòa đối đầu với George Simion, một người theo chủ nghĩa dân tộc cũng đã thể hiện rõ lập trường ủng hộ Trump.

Vance đã gây ra sự xáo trộn ở Romania vào đầu năm nay, khi ông sử dụng việc nước này hủy bỏ vòng bỏ phiếu tổng thống đầu tiên vào tháng 11 để cáo buộc châu Âu từ bỏ dân chủ. Trong trường hợp của Romania, thay đổi lớn nhất dẫn đến kết quả Chủ nhật là hành động chiến tranh hỗn hợp của Putin. Ứng cử viên 'người Mãn Châu' của Nga đã bị cấm tranh cử lại. Nhưng khi Simion giành chiến thắng vòng bỏ phiếu lại đầu tiên trong tháng này một cách thuyết phục hơn nữa, thành công của ông đã vấp phải phản ứng dữ dội. Tỷ lệ cử tri đi bầu vòng hai tăng vọt. Đám đông ở Bucharest ủng hộ Dan giành chiến thắng với tỷ lệ 54% so với 46% đã hô vang: “Nga đừng quên, Romania không phải của các người.”

Trên thực tế, cuộc bỏ phiếu có thể đã bị ảnh hưởng bởi sự gia tăng đáng kể tỷ lệ tham gia của cử tri ở nước láng giềng Moldova, nơi có hơn 1 triệu người có hai quốc tịch Romania. Simion và đảng Liên minh vì sự thống nhất của người Romania của ông đã phản đối, nhưng cho đến nay vẫn chưa đưa ra bằng chứng. Lý giải đủ đơn giản là họ đang cam kết thống nhất Moldova với Romania và ngừng viện trợ quân sự cho Ukraine. Cả hai đề xuất này đều đe dọa sự tồn vong của quốc gia này, một từ phía tây và một từ phía đông.

Giới chính trị truyền thống đang trải qua những lần “thoát hiểm trong gang tấc” trước làn sóng phẫn nộ ngày càng gia tăng từ người dân mong muốn thay đổi thực sự. Cuộc bầu cử gần đây ở Bồ Đào Nha là minh chứng rõ nét cho điều này. Dù liên minh trung hữu cầm quyền giành thêm ghế trong quốc hội, họ vẫn chưa đủ đa số để kiểm soát hoàn toàn chính trường. Trong khi đó, đảng cực hữu Chega bất ngờ bứt phá, thu hút tới 23% số phiếu, phần lớn lấy đi sự ủng hộ từ đảng xã hội trung tả truyền thống. Kết quả này cho thấy hệ thống hai đảng vốn thống trị đang dần bị phá vỡ, mở ra một kỷ nguyên chính trị mới đầy biến động và thách thức đối với các đảng trung dung. Nếu không kịp thời đổi mới và đáp ứng nguyện vọng của cử tri, các đảng truyền thống có thể mất đi vị thế vốn có trong cuộc đua chính trị đầy khốc liệt.

Đây là một bài học cho tất cả các đảng trung dung. Nếu muốn tồn tại, những chính trị gia này giờ đây phải được nhìn nhận là mang lại sự thay đổi cơ bản và cải thiện kinh tế mà rất nhiều cử tri mong muốn. Việc quản lý và điều chỉnh nhỏ sẽ không hiệu quả.

Ba Lan cho thấy thách thức. Cựu Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk và đảng Nền tảng Công dân của ông đã giành lại quyền lực từ đảng Pháp luật và Công lý theo chủ nghĩa dân túy vào cuối năm 2023. Nhưng việc thực hiện lời hứa cải cách đã chứng tỏ sự khó khăn, đặc biệt khi tổng thống thuộc đảng Pháp luật và Công lý vẫn tại vị để ngăn chặn thay đổi luật pháp. Vào Chủ nhật, thị trưởng Warsaw và đồng minh của Tusk, Rafal Trzaskowski, đã dẫn trước đối thủ thuộc đảng Pháp luật và Công lý với một khoảng cách sít sao trong vòng bỏ phiếu tổng thống đầu tiên, theo kết quả thăm dò ngoài điểm bỏ phiếu. Kết quả tốt của hai ứng cử viên cực hữu khác cho thấy một cuộc chiến khó khăn để giành chiến thắng vòng hai. Trzaskowski cam kết "tăng tốc thay đổi."

Dù Brexit tại Anh và chính quyền Trump ở Mỹ không mang lại những kết quả như kỳ vọng, thậm chí nhiều lúc chính quyền Trump bị ví như một “chiếc xe hề mất kiểm soát,” điểm then chốt là họ đã phá vỡ trật tự chính trị truyền thống và tạo ra sự bất ổn trong hệ thống. Nhiều cử tri ngày càng chán nản với hiện trạng và khao khát một sự thay đổi mạnh mẽ, dù sự thay đổi đó có thể gây ra hỗn loạn. Do đó, miễn là các phong trào dân túy theo kiểu MAGA là những lực lượng duy nhất đưa ra những lời hứa đổi mới táo bạo, họ sẽ tiếp tục thu hút sự ủng hộ ngày càng lớn từ người dân đang thất vọng. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các chính trị gia trung dung, buộc họ phải tìm cách thể hiện sự đổi mới thực sự nếu không muốn bị bỏ lại phía sau.