Thị trường liệu có đang đánh giá thấp ảnh hưởng của chiến tranh thương mại?

Các nhà đầu tư đang tin rằng phe thân thiện với thị trường trong chính quyền Tổng thống Trump đã giành quyền kiểm soát, còn những nhân vật cứng rắn như Peter Navarro đã bị gạt sang một bên. Làn sóng lạc quan lan rộng, như thể căng thẳng thương mại kéo dài suốt nhiều tháng qua chưa từng xảy ra. Tuy nhiên, phản ứng hồ hởi này có thể là quá sớm và quá chủ quan, bởi những rủi ro thực sự từ cú sốc cung – cầu kép, lạm phát đình trệ và tình trạng tài khóa bấp bênh vẫn đang âm ỉ dưới bề mặt nền kinh tế Mỹ.

Biến động nhiều khả năng sẽ tiếp diễn, không chỉ trong ngắn hạn khi mức thuế 10% trên diện rộng bắt đầu phát huy tác động, mà còn trong dài hạn, khi nền kinh tế toàn cầu bước vào giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ. Mặc dù các số liệu chính thức như chỉ số giá sản xuất vẫn chưa cho thấy áp lực lạm phát rõ rệt, nhưng thực tế thị trường đã xuất hiện nhiều tín hiệu cảnh báo. Việc các tập đoàn bán lẻ lớn như Walmart buộc phải tăng giá hàng hóa vì không thể tiếp tục hấp thụ chi phí từ thuế quan cho thấy vòng xoáy lạm phát có thể đã bắt đầu manh nha.

Biên lợi nhuận đã bị siết chặt và ngay cả các nhà bán lẻ lớn nhất cũng dường như không sẵn lòng chịu thiệt hại lớn hơn. Tuần trước, Walmart thông báo rằng họ đang tăng giá các mặt hàng như đồ điện tử và đồ chơi do mức thuế quan của Trung Quốc, và cảnh báo rằng sẽ còn nhiều đợt tăng giá nữa.

“Ngay cả sau khi giảm thuế quan, chúng tôi không thể hấp thụ hết áp lực,” Doug McMillon, giám đốc điều hành của Walmart cho biết. Nếu họ phải tăng giá, gần như chắc chắn các công ty khác cũng sẽ làm như vậy.

Jay Powell, chủ tịch Fed, nhấn mạnh trong bài phát biểu tuần trước rằng: “Lạm phát có thể biến động mạnh hơn trong tương lai so với giai đoạn giữa các cuộc khủng hoảng của những năm 2010. Chúng ta có thể đang bước vào một giai đoạn có các cú sốc nguồn cung thường xuyên hơn và có khả năng kéo dài hơn – một thách thức khó khăn cho nền kinh tế và các ngân hàng trung ương.”

Ngay cả trong trường hợp nền kinh tế Mỹ chỉ rơi vào một cuộc suy thoái nhẹ, áp lực lạm phát cao vẫn gần như là điều không thể tránh khỏi, khi thuế quan được cộng thêm vào xu hướng thâm hụt ngân sách ngày càng lớn. Trong bối cảnh này, chính sách tiền tệ đơn thuần sẽ không đủ sức để đảo ngược xu thế, trừ khi chính phủ thực hiện các bước đi quyết liệt nhằm thu hẹp quy mô chi tiêu công. Sự kết hợp giữa giá cả tăng cao và tăng trưởng trì trệ đặt ra rủi ro rõ rệt về một thời kỳ lạm phát đình trệ, trong đó cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng đều phải đối mặt với những lựa chọn đầy khó khăn.

Tình hình tài khóa kém của Mỹ là vấn đề hiển nhiên nhưng bị bỏ qua. Ngay cả khi bạn giả định rằng Mỹ có thể thu về từ 200 tỷ đến 250 tỷ USD doanh thu từ thuế quan, điều đó cũng không thể bù đắp đáng kể khoản thâm hụt 1.8 nghìn tỷ USD.

Thêm vào đó là dự luật ngân sách mới đang được Hạ viện xem xét, dự kiến sẽ tăng thêm 3.3 nghìn tỷ USD vào nợ trong 10 năm. Một số thành viên Đảng Cộng hòa cứng rắn đã từ chối bản dự thảo đầu tiên vào cuối tuần trước, nhưng các cuộc đàm phán đang diễn ra, và kết quả cuối cùng khó có thể cải thiện bức tranh tài khóa của Mỹ.

Các vấn đề nợ của Mỹ mang tính cấu trúc và dài hạn, và chúng có thể kích hoạt các vấn đề khác. Điều gì sẽ xảy ra nếu có suy thoái hoặc suy thoái kinh tế khiến thuế thu được giảm mạnh ngay cả khi lãi suất vẫn ở mức cao?

Trong khi lạm phát có thể tạm thời làm giảm gánh nặng nợ, nó cũng có thể làm cho việc kinh doanh ở Mỹ trở nên đắt đỏ hơn. Như Blitz lưu ý: “Người ta thực sự có thể tưởng tượng một kịch bản trong đó Fed giúp đồng USD mạnh lên để kiểm soát lãi suất thực tế cần thiết nhằm duy trì dòng vốn chảy vào và tất cả những điều đó, đến lượt nó, sẽ vượt qua thuế quan như một rào cản ngăn các công ty tìm nguồn vốn và lao động từ nước ngoài.”

Trung Quốc và nhiều quốc gia khác đã tích lũy lượng dự trữ vàng khổng lồ trong những năm gần đây, với kỳ vọng về sự tách rời và xu hướng chuyển khỏi đồng USD. Và trong khi giá vàng giảm đôi chút sau khi thị trường tăng vọt, tôi sẽ không ngạc nhiên nếu có một đợt tăng giá khác vào một thời điểm nào đó.

Một trong những điều đặc biệt phức tạp về thời điểm hiện tại là bạn có thể tưởng tượng cả cú sốc cung và cầu xảy ra cùng lúc. Thuế quan có thể làm gián đoạn nguồn cung ngay vào thời điểm suy thoái ảnh hưởng xấu đến nhu cầu.

Lần cuối cùng cú sốc cung và cầu kết hợp xảy ra là trong Thế chiến thứ nhất, theo nhà sử học kinh tế Princeton Harold James, người gần đây đã có bài thuyết trình về chủ đề này tại Viện Hoover. Cú sốc cung thường có xu hướng tăng cường toàn cầu hóa sau đó (điều này có thể hỗ trợ thị trường chứng khoán), trong khi cú sốc cầu thì ngược lại. Khi chúng xảy ra cùng lúc, không thể đoán trước điều gì có thể xảy ra. Dù sao đi nữa, James nói với tôi, những cú sốc như vậy “đề cao năng lực quản lý của chính phủ”.