Tiền mã hóa: Mồi lửa cho cuộc khủng hoảng tài chính tiếp theo?

Bitcoin là một tài sản đầy biến động, từng liên quan đến tài trợ khủng bố và tội phạm tài chính, nhưng điều đó không ngăn được làn sóng hợp pháp hóa đang lan rộng tại Washington. Với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ các nhóm vận động hành lang chi hàng chục triệu USD cho cả hai đảng, Quốc hội Mỹ mới đây đã thông qua Đạo luật Genius – bước mở đường cho tiền mã hóa thâm nhập sâu vào hệ thống tài chính.

Giống như các sản phẩm phái sinh từng được ca ngợi là “đổi mới tài chính” trước khủng hoảng 2008, tiền mã hóa giờ đây được tiếp thị là công cụ “an toàn” nhờ sự bảo chứng pháp lý. Nhưng sự hợp thức hóa này có thể khiến hệ thống tài chính thêm mong manh, thổi bùng rủi ro tín dụng, tạo ra bất ổn thị trường và đẩy nước Mỹ đến gần hơn với một cuộc khủng hoảng mới – không chỉ về kinh tế mà cả về niềm tin chính trị.

Lịch sử tài chính Mỹ từng chứng kiến các sản phẩm phái sinh như hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng được hợp pháp hóa dưới danh nghĩa “đổi mới” vào năm 2000 — và chỉ chưa đầy một thập kỷ sau, chính chúng góp phần châm ngòi cho cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Giờ đây, tiền mã hóa đang đi trên con đường tương tự. Dưới áp lực từ giới vận động hành lang, các công ty crypto không yêu cầu siết chặt, mà chỉ cần được “quy định” để mang dáng vẻ an toàn, qua đó len lỏi vào hệ thống tài chính chính thống. Nhưng như lịch sử đã cho thấy, sự công nhận pháp lý không đồng nghĩa với ổn định. Khi những tài sản rủi ro được dán nhãn “chính thức”, điều đó thường không mang lại sự an tâm – mà là một quả bom hẹn giờ cho nền kinh tế.

Stablecoin – loại tiền mã hóa được gắn với đồng USD – đang được Bộ Tài chính Mỹ dự báo sẽ tăng quy mô gấp 10 lần trong vài năm tới, len lỏi vào mọi ngóc ngách của hệ thống tài chính, từ xét duyệt tín dụng đến thị trường trái phiếu chính phủ. Đây không chỉ là một bước mở rộng quy mô đơn thuần, mà là tín hiệu đáng báo động về việc tiền mã hóa đang trở thành một phần của hạ tầng tài chính Mỹ.

Dù Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren ra sức cảnh báo về rủi ro của tiền mã hóa và kêu gọi Đảng Dân chủ phản đối Đạo luật Genius, nỗ lực của bà đã thất bại trước sức ép từ giới vận động hành lang. Các ủy ban hành động chính trị về crypto đã chi tới 40 triệu USD để đánh bại những tiếng nói chỉ trích như Sherrod Brown – cựu Chủ tịch Ủy ban Ngân hàng Thượng viện. Dù gần hai phần ba thượng nghị sĩ Dân chủ bỏ phiếu chống, sự ủng hộ từ những nhân vật có ảnh hưởng như Mark Warner và Kirsten Gillibrand vẫn đủ để giúp dự luật được thông qua. Một lần nữa, tiền bạc chứng tỏ quyền lực tuyệt đối trong chính trường Mỹ – ngay cả với những đạo luật có thể đặt toàn bộ hệ thống tài chính vào vòng rủi ro.

Những người ủng hộ Đạo luật Genius lập luận rằng nếu stablecoin được bảo chứng đầy đủ bằng USD, còn bitcoin và các tài sản kỹ thuật số được quy định minh bạch, thì thị trường tiền mã hóa sẽ trở nên an toàn hơn. Nhưng đó là một ảo tưởng. Dù stablecoin có vẻ ổn định về mặt cơ học, toàn bộ hệ sinh thái crypto vẫn đầy rẫy rủi ro và biến động mạnh. Bitcoin – vốn được tung hô là “vàng kỹ thuật số” – thực chất lại là một tài sản có hệ số beta cao, tức biến động còn mạnh hơn cả thị trường chứng khoán. Trong ba năm gần nhất, beta của bitcoin so với S&P 500 lên tới 2.6 – nghĩa là khi thị trường giảm, bitcoin còn rơi sâu hơn gấp đôi. Việc dán nhãn “an toàn” cho crypto chỉ khiến nhà đầu tư chủ quan hơn, đổ thêm vốn vào một thị trường vốn không có cơ chế kiểm soát rủi ro rõ ràng – và điều đó có thể là công thức cho một cuộc khủng hoảng tài chính trong tương lai.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu mong manh và chính sách tiền tệ còn nhiều bất ổn, việc Mỹ khuyến khích phát triển tiền mã hóa có thể là một sai lầm nghiêm trọng. Nếu lạm phát quay trở lại, Fed sẽ buộc phải tăng lãi suất mạnh tay – một động thái từng nhiều lần khiến thị trường chứng khoán chao đảo. Nhưng lần này, rủi ro còn lớn hơn: các tài sản như bitcoin sẽ lao dốc dữ dội, kéo theo những tổ chức tài chính đã tích hợp crypto vào bảng cân đối kế toán. Kết quả là một cú sốc lan rộng trong hệ thống tín dụng, nơi các dòng vốn bị đóng băng vì nỗi sợ rủi ro dây chuyền. Thay vì đổi mới, tiền mã hóa trong trường hợp này có thể trở thành mồi lửa châm ngòi cho cuộc khủng hoảng tài chính tiếp theo.

Từ cuối những năm 1990, khi chính quyền Clinton bắt đầu nới lỏng các quy định tài chính, niềm tin vào hệ thống chính trị Mỹ đã bước vào vòng xoáy suy giảm kéo dài. Cuộc khủng hoảng tài chính 2008 phơi bày mối quan hệ mờ ám giữa Phố Wall và Washington, khiến tầng lớp lao động mất mát và phẫn nộ – một cảm xúc góp phần đưa Donald Trump lên nắm quyền. Giờ đây, khi Trump và các đồng minh tiếp tục thúc đẩy crypto với khẩu hiệu “giải phóng tài chính”, họ đang lặp lại mô hình đã từng gây đổ vỡ: nới lỏng quy định, thổi phồng bong bóng và đánh cược với sự ổn định hệ thống. Nếu thị trường tiền mã hóa sụp đổ và gây ra một cuộc khủng hoảng mới, chính phủ có thể không còn đủ khả năng – hay ý chí chính trị – để cứu vãn như năm 2008. Khi đó, sẽ không có đồng coin nào, và cũng chẳng còn gì là ổn định nữa.