Trump ra tay với dữ liệu kinh tế: Sa thải, nghi kỵ và nguy cơ bóp méo sự thật

Trong nhiều tháng qua, Chủ tịch Fed Jay Powell đã trở thành mục tiêu công kích của tổng thống vì không hạ lãi suất — dẫn đến những lời lẽ miệt thị trẻ con và các lời đe dọa về chức vụ. Hôm thứ Sáu, đến lượt Cục Thống kê Lao động (BLS) bị nhắm tới. Cơ quan này công bố số liệu việc làm phi nông nghiệp ảm đạm cho tháng 7, đồng thời hạ thấp ước tính về số việc làm được tạo ra trong hai tháng trước đó tới 258,000. Ủy viên của BLS, bà Erika McEntarfer, tuy không bị sỉ nhục công khai, nhưng lại bị sa thải ngay lập tức. Người thay thế dự kiến sẽ sớm được công bố.

Trump cáo buộc — không có bằng chứng — rằng bà McEntarfer đã điều chỉnh số liệu. Lý do hợp lý nhất là tổng thống đơn giản là không thích những con số đó. Chuyện này chỉ là vấn đề thời gian, khi các đợt cắt giảm nhân sự trong khu vực công, các cuộc khảo sát bi quan từ khu vực tư nhân và áp lực từ lãi suất cao bắt đầu phản ánh lên các dữ liệu chính. Dù việc điều chỉnh dữ liệu tuần trước là lớn, nhưng số liệu việc làm phi nông nghiệp vốn dĩ đã dao động mạnh và việc điều chỉnh là điều thường thấy. Tổng thống tuyên bố: “Những con số quan trọng như vậy phải công bằng và chính xác, không được phép bị thao túng vì mục đích chính trị.” Thế nhưng, việc sa thải lãnh đạo BLS dựa trên những lý do mơ hồ lại chính là hành động làm xói mòn niềm tin vào dữ liệu kinh tế của nước Mỹ và chính trị hóa nó.

Trước hết, hành động quyết liệt này tạo ra một bầu không khí sợ hãi quanh việc sản xuất thống kê kinh tế quốc gia. Điều này khiến nhà đầu tư, doanh nghiệp và cả Fed phải nghi ngờ liệu các cơ quan như BLS hay Cục Phân tích Kinh tế (BEA) – đơn vị phụ trách số liệu GDP – có bị ảnh hưởng bởi nguy cơ bị tổng thống phản ứng dữ dội hay không. Thứ hai, người được Trump chọn thay thế bà McEntarfer có thể sẽ dễ bị thao túng hơn, điều này không chỉ đe dọa độ tin cậy của dữ liệu BLS mà cả cách mà dữ liệu đó được nhìn nhận.

Những hành động của tổng thống cũng gây bất lợi cho chính tham vọng của ông. BLS là cơ quan công bố các báo cáo về thị trường lao động và lạm phát, vốn là cơ sở định giá cho hàng nghìn tỷ USD tài sản toàn cầu. Dù dữ liệu tư nhân có thể phần nào lấp chỗ trống, việc làm dấy lên nghi ngờ về độ tin cậy của dữ liệu quốc gia vẫn làm suy giảm khả năng ra quyết định đúng đắn của nhà đầu tư, doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách. Trớ trêu thay, Fed hiện đang tìm kiếm những dấu hiệu rõ ràng về sự yếu kém của thị trường lao động để có thể cắt giảm lãi suất — điều mà Trump mong muốn. Cũng đáng lo là việc Thống đốc Fed Adriana Kugler vừa từ chức sớm hôm thứ Sáu, để lại cơ hội cho Trump bổ nhiệm một người “bù nhìn” vào Ủy ban chính sách lãi suất.

Tất nhiên, BLS không phải không có khuyết điểm. Giống nhiều cơ quan thống kê quốc gia khác, họ đối mặt với tỷ lệ phản hồi khảo sát suy giảm kể từ đại dịch — làm dấy lên nghi ngờ về tính đại diện của mẫu và độ chính xác của tổng hợp dữ liệu. Việc cắt giảm ngân sách — vốn bị trầm trọng hơn bởi chính sách thắt lưng buộc bụng của chính quyền Trump đối với khu vực công — cũng không giúp ích gì. Tháng Hai vừa qua, một số hội đồng cố vấn cho các cơ quan thống kê liên bang cũng bị giải tán. Thay vì tiến hành một cuộc cải tổ có ý nghĩa cho hệ thống thống kê quốc gia, Trump lại chọn cách hành xử cứng rắn.

Tổng thống Mỹ cũng không đơn độc. Ông đã gia nhập danh sách các lãnh đạo từ Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Nga, Argentina và Trung Quốc — những người gần đây bị cáo buộc can thiệp vào các cơ quan kinh tế để kiểm soát dư luận. Bài học từ các quốc gia này rất rõ ràng: sự thật khó bị bóp nghẹt, và mọi nỗ lực làm vậy thường dẫn đến đàn áp rộng hơn đối với tự do ngôn luận. Cuối cùng, việc hoạch định chính sách hiệu quả, niềm tin công chúng và sự ổn định của thị trường sẽ là những thứ bị hy sinh. Những chính trị gia không thể đối diện với sự thật sẽ làm tổn hại chính các thể chế cần sự thật để tồn tại.