Tỷ lệ thất nghiệp Mỹ thấp kỷ lục, nhưng vì sao người lao động vẫn chán nản?

Báo cáo của Cục Thống kê Lao động Mỹ vào thứ Năm cho thấy tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống 4.1% trong tháng 6 từ mức 4.2% của tháng trước, một con số mà các nhà kinh tế từ lâu đã coi là gần như tốt nhất có thể. Điều này đã khiến các nhà đầu tư giảm khả năng Fed sẽ điều chỉnh giảm lãi suất chính sách trong những tháng tới.

Rất đáng mừng vì thị trường lao động vẫn đang trụ vững, nhưng nền kinh tế này vẫn cần một chút 'liều thuốc' từ ngân hàng trung ương để tiếp tục tiến lên.

Hãy xem xét các con số mới nhất. Dữ liệu khảo sát cơ sở cho thấy nền kinh tế đã tăng thêm 147,000 việc làm trong tháng 6, nhưng 73,000 trong số đó đến từ chính phủ (chủ yếu là cấp tiểu bang và địa phương). Trong số 74,000 việc làm khu vực tư nhân được bổ sung, phần lớn sự tăng trưởng đến từ danh mục chăm sóc sức khỏe và trợ giúp xã hội.

Tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ vừa giảm xuống 4.1% – một con số tưởng chừng lý tưởng và đáng ăn mừng trong ngày Quốc khánh. Thế nhưng, ẩn sau sự lạc quan ấy là một thực tế khiến nhiều chuyên gia lo ngại: sự sụt giảm này không đến từ việc có thêm người tìm được việc làm, mà phần lớn là do nhiều người đã rời khỏi lực lượng lao động. Theo định nghĩa của Cục Thống kê Lao động, một người chỉ được coi là thất nghiệp nếu họ không có việc, sẵn sàng làm việc và đã chủ động tìm việc trong vòng bốn tuần gần nhất.

Những người không còn tích cực tìm kiếm việc làm – bao gồm nhóm “nản lòng” vì mất niềm tin vào thị trường – sẽ không bị tính là thất nghiệp, mà bị loại khỏi thống kê lực lượng lao động. Điều này khiến tỷ lệ thất nghiệp giảm một cách “ảo”, không phản ánh đúng sức khỏe thực tế của nền kinh tế. Sự gia tăng của các chỉ số như U-4 – bao gồm cả người thất nghiệp và người nản lòng – cho thấy một thị trường việc làm đang mất dần tính năng động, khi ngày càng nhiều người bỏ cuộc trước khi kịp có cơ hội.

Sinh viên mới ra trường, đặc biệt là thế hệ Gen Z, đang đối mặt với muôn vàn khó khăn khi bước chân vào thị trường lao động. Một số chuyên gia cho rằng các doanh nghiệp đã tuyển dụng quá nhiều trong thời kỳ đại dịch, dẫn đến tình trạng bão hòa nhân sự hiện nay. Những người khác thì chỉ ra rằng sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo đang khiến nhiều công ty có thể hoạt động hiệu quả hơn với ít nhân lực hơn, đặc biệt là ở các vị trí đầu vào.

Dù nguyên nhân là gì, hệ quả vẫn rất rõ ràng: nhiều bạn trẻ tốt nghiệp, bắt đầu tìm việc rồi nhanh chóng nản lòng khi không thấy cơ hội nào rõ ràng, và cuối cùng là rút lui khỏi quá trình tìm việc. Khi điều đó xảy ra, họ không còn được tính là thất nghiệp trong thống kê chính thức, mà trở thành một phần của nhóm “không thuộc lực lượng lao động”. Tình trạng này không chỉ bóp méo các con số bề nổi về thị trường lao động, mà còn đặt ra một cảnh báo dài hạn cho nền kinh tế nếu cả một thế hệ bị đứt gãy cơ hội nghề nghiệp ngay từ vạch xuất phát.

Chính sách nhập cư cứng rắn dưới thời chính quyền Trump cũng đang để lại những tác động âm ỉ đối với thị trường lao động Mỹ. Các cuộc truy quét lao động, lời đe dọa trục xuất và nỗ lực thay đổi các chương trình bảo vệ như Tình trạng Bảo vệ Tạm thời (TPS) đã khiến nhiều người nhập cư, bao gồm cả những người đã sống hợp pháp nhiều năm tại Mỹ, rơi vào trạng thái bất an. Dù tình trạng pháp lý không phải là yếu tố để xác định một người có thuộc lực lượng lao động hay không, nhưng nỗi lo bị truy quét khiến nhiều lao động không giấy tờ lựa chọn rút lui khỏi thị trường việc làm, trở thành “người nản lòng” – những người không còn tích cực tìm việc vì cảm thấy cơ hội gần như bằng không.

Không chỉ người lao động chịu ảnh hưởng, các doanh nghiệp cũng đang thận trọng hơn trong việc tuyển dụng người nhập cư do lo ngại rủi ro pháp lý từ môi trường chính sách bất ổn. Kết quả là, sự kết hợp giữa tâm lý lo sợ và rào cản tuyển dụng đang khiến ngày càng nhiều người nhập cư rơi ra khỏi thống kê chính thức, che giấu phần nào thực trạng thiếu năng động của thị trường lao động Mỹ hiện nay.

Dù tỷ lệ thất nghiệp 4.1% là con số đáng mừng, nhưng nó không phản ánh đầy đủ thực trạng đang âm thầm diễn ra trong thị trường lao động Mỹ. Tình trạng người lao động bỏ cuộc không chỉ đến từ sinh viên mới ra trường hay người nhập cư bị ảnh hưởng bởi chính sách, mà là dấu hiệu rõ ràng cho thấy một vấn đề rộng hơn: việc làm mới đang khó tìm cho tất cả mọi người, bất kể tuổi tác hay nguồn gốc.

Những năm gần đây, các báo cáo việc làm thường mang vẻ ngoài tích cực, nhưng luôn đi kèm các dấu hiệu cảnh báo ngầm về sự trì trệ và thiếu chuyển động. Tỷ lệ thất nghiệp thấp là một điều tốt, nhưng một thị trường lao động khỏe mạnh cần nhiều hơn thế: đó là sự luân chuyển, năng động và mở ra cơ hội mới cho người tìm việc. Nếu lạm phát cho phép, chính sách tiền tệ nên sớm được nới lỏng để tiếp thêm sinh khí cho nền kinh tế. Bởi một thị trường việc làm lý tưởng không chỉ mang đến những con số đẹp vào ngày Quốc khánh, mà còn phải khiến người dân cảm thấy có hy vọng và cơ hội thật sự.