Sự bùng nổ AI đang bóp nghẹt phần còn lại của nền kinh tế như thế nào

Nếu các mô hình trí tuệ nhân tạo có quê hương, thì đó có lẽ là Ashburn, phía bắc Virginia, ngay ngoại ô Washington, DC. Những hành khách ngồi cạnh cửa sổ máy bay khi bay đến sân bay Dulles có thể nhận thấy một loạt các hộp mái trắng nhô ra cạnh những dãy ngõ cụt ở ngoại ô. Những trung tâm dữ liệu đó là một phần của một cụm - lớn nhất thế giới - năm ngoái đã ngốn hơn một phần tư lượng điện do công ty điện lực chính của Virginia sản xuất.

Nỗi lo ngại về suy thoái đang lan rộng khắp nước Mỹ, với lãi suất cao và sự hỗn loạn về thuế quan đang đè nặng lên hầu hết nền kinh tế. Nhưng điều này hầu như không thể làm giảm tốc độ chóng mặt mà các công ty đang xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết cho AI. Khoảng một phần sáu trong mức tăng trưởng 2% của GDP thực tế Mỹ trong năm qua đến từ các khoản đầu tư vào máy tính và thiết bị truyền thông, bao gồm chip và trung tâm dữ liệu. Cộng thêm việc nâng cấp lưới điện để cung cấp năng lượng cho các mô hình AI, cộng với giá trị sở hữu trí tuệ của chính phần mềm, ước tính cho thấy sự bùng nổ này đóng góp vào tăng trưởng GDP thực tế lên tới 40%. Đây là một con số đáng kinh ngạc đối với một lĩnh vực chỉ chiếm vài điểm phần trăm trong tổng GDP của Mỹ.

Việc xây dựng AI không phải là một đợt bùng nổ đầu tư thông thường. Cho đến gần đây, các công ty công nghệ lớn đã chi trả phần lớn chi phí này từ thu nhập và tiền mặt của họ. Giờ đây, quy mô xây dựng đã quá lớn ngay cả đối với những gã khổng lồ này, vì vậy họ đang chuyển sang vay nợ. Họ đang xây dựng các trung tâm dữ liệu với niềm tin rằng AI sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bùng nổ, và do đó là nhu cầu về sức mạnh tính toán, chỉ trong vòng vài năm. Điều này không giống như xây dựng nhà cửa hay nhà máy. Đây là một thị trường có phần thưởng cao, người chiến thắng sẽ được tất cả, trong đó những mối quan tâm thông thường như chi phí vay vốn rất dễ dàng bị bỏ qua.

Và đó chính xác là những gì các công ty công nghệ lớn đang làm. Trước quyết tâm xây dựng cơ sở hạ tầng AI bằng mọi giá, lãi suất cao hơn không mấy tác dụng. Chi phí điện cũng vậy: các dự án xây dựng trung tâm dữ liệu quy mô gigawatt, đòi hỏi lượng điện năng tương đương một thành phố nhỏ, đang ngày càng thịnh hành.

Biểu đồ: The Economist

Nếu nhìn lại lịch sử của cơn sốt dotcom vào cuối những năm 1990, cơn sốt này có thể còn kéo dài hơn. Sau đó, việc triển khai công nghệ tốn kém cần thiết để xây dựng internet đã tiếp tục trong nhiều năm, với tác động mạnh mẽ hơn nhiều đến GDP so với những gì nước Mỹ đã trải qua từ AI cho đến nay (xem biểu đồ 1). Thậm chí, sự nhiệt tình ban đầu dành cho AI còn lớn hơn cả thời kỳ đầu của internet. Bất chấp tất cả sự phấn khích của thời kỳ Y2K, ít ai ngờ rằng web sẽ dẫn đến tự động hóa hàng loạt hay tăng trưởng kinh tế nhanh chưa từng có. Cả hai hiện đều là những dự đoán khá chính thống về AI trong giới thượng lưu ở Thung lũng Silicon.

Vấn đề là chính lĩnh vực thúc đẩy phần lớn tăng trưởng kinh tế của Mỹ lại đang bóp nghẹt phần còn lại của nền kinh tế. Ví dụ như các nhà xây dựng nhà ở không thể chịu đựng chi phí vay cao hơn. Các trung tâm dữ liệu cũng đã kìm hãm phần còn lại của nền kinh tế bằng cách giữ giá năng lượng ở mức cao. Hóa đơn tiền điện trung bình của người Mỹ đã tăng 7% tính đến năm 2025, ít nhất một phần là do áp lực bổ sung mà các trung tâm dữ liệu gây ra cho lưới điện.

Biểu đồ: The Economist

Quả thực, ngoài AI, phần lớn nền kinh tế dường như đang trì trệ. Tiêu dùng thực tế đã đi ngang kể từ tháng 12. Hoạt động xây dựng nhà ở đã sụt giảm, cũng như đầu tư kinh doanh không liên quan đến AI (xem biểu đồ 2). Cả hai đều rất nhạy cảm với lãi suất, và do đó đóng vai trò là chỉ báo cho sản lượng nói chung.

Nói cách khác, một sự tái phân bổ trên toàn nền kinh tế đang diễn ra: các lĩnh vực nhạy cảm với lãi suất và năng lượng đang đóng góp ít hơn vào tăng trưởng, trong khi đầu tư vào AI đóng góp nhiều hơn. Và nếu muốn tiếp tục như vậy, các công ty công nghệ lớn phải tiếp tục tăng chi tiêu. Bất kỳ sự chậm lại nào trong chi tiêu vốn - chẳng hạn như nếu các hạn chế về nguồn điện hoặc khả năng cung cấp chip - sẽ đồng nghĩa với việc giảm hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế nói chung.

Nếu điều đó xảy ra, sẽ có một tia hy vọng rằng lãi suất và giá năng lượng có thể cũng sẽ giảm, giảm bớt áp lực lên phần còn lại của nền kinh tế. Tuy nhiên, lịch sử vẫn mang theo một lời cảnh báo. Sau cơn sốt dotcom là một cuộc suy thoái dữ dội. Một sự sụt giảm tương tự trong đầu tư AI sẽ xóa sổ một nguồn tăng trưởng lớn của Mỹ, đúng lúc phần còn lại của nền kinh tế bắt đầu có vẻ mong manh. Nếu nhu cầu về trung tâm dữ liệu nguội lạnh, sẽ có nhiều thứ gặp rắc rối.