Tham vọng của Trung Quốc ở Mỹ Latinh bị kiềm chế bởi cả Trump lẫn tâm lý dè dặt trong khu vực

Dù đã rót hơn 130 tỷ USD vào hạ tầng và thương mại tại Mỹ Latinh, Trung Quốc không dễ mở rộng ảnh hưởng ở khu vực từng được xem là "sân sau" của Mỹ. Trong khi chính quyền Trump ra sức kiềm chế Bắc Kinh bằng áp lực chính trị và thương mại, nhiều quốc gia trong khu vực lại tỏ ra dè dặt, không muốn lệ thuộc thêm vào Trung Quốc giữa bối cảnh căng thẳng siêu cường ngày càng gia tăng.

Một trong những lý do chính khiến các quốc gia Mỹ Latinh e ngại việc xích lại gần Trung Quốc là nỗi sợ bị Mỹ trừng phạt. Chính quyền Trump đã không ngần ngại hành động mạnh tay để bảo vệ phạm vi ảnh hưởng của Washington tại khu vực này. Ví dụ, Panama đã phải đối mặt với sức ép sau khi cho phép Trung Quốc kiểm soát các cảng chiến lược tại hai đầu kênh đào Panama, trong khi Peru có thể là mục tiêu tiếp theo do sự hợp tác với Trung Quốc trong việc xây dựng một siêu cảng tại Chancay.

Ngoài ra, theo chuyên gia David Lubin từ Chatham House, chiến lược của Trump đang nhắm đến việc tái lập một trật tự quốc tế trong đó các cường quốc có các "vùng ảnh hưởng" riêng, giống như Học thuyết Monroe đã xác định Mỹ Latinh là sân sau của Mỹ. Điều này khiến các quốc gia Mỹ Latinh khó có thể mạo hiểm xích lại gần Bắc Kinh mà không gây phẫn nộ từ Washington.

Mexico, với hơn 80% xuất khẩu phụ thuộc vào Mỹ, đang theo đuổi chiến lược bảo vệ mối quan hệ chặt chẽ với Washington. Cựu đại sứ Mexico tại Mỹ, Arturo Sarukhán, nhấn mạnh rằng quốc gia này đang cố gắng "bọc thép" mối quan hệ với Mỹ để đảm bảo sự sống còn của Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (USMCA) và tránh đối đầu trực tiếp với Trump.

Cùng lúc đó, các quốc gia Nam Mỹ cũng bày tỏ lo ngại về việc quá phụ thuộc vào Trung Quốc, đặc biệt khi sự tăng trưởng kinh tế của Bắc Kinh chậm lại và căng thẳng giữa các siêu cường gia tăng. Thay vì mở rộng thêm mối quan hệ với Trung Quốc, các quốc gia này ưu tiên đa dạng hóa đối tác thương mại để giảm thiểu rủi ro trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều bất ổn chính trị và kinh tế.

Dữ liệu cho thấy sự tăng trưởng nhanh chóng trong thương mại và đầu tư của Trung Quốc ở Mỹ Latinh có thể đã qua đi. Năm ngoái, nhập khẩu của Trung Quốc từ khu vực này giảm 0.1%, và đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc năm ngoái đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2012. Theo một nghiên cứu gần đây. Pepe Zhang, chuyên gia về quan hệ Trung Quốc-Mỹ Latinh, tin rằng “sự suy giảm cấu trúc trong hoạt động kinh tế của Trung Quốc trên thế giới sẽ không thay đổi” do sự yếu kém kinh tế trong nước.

Brazil có thể tăng cường xuất khẩu thực phẩm sang Trung Quốc trong ngắn hạn để lấp đầy khoảng trống do giảm doanh số bán đậu nành, ngô và thịt của Mỹ. Tuy nhiên, “chính phủ Brazil luôn rất thận trọng về việc không phụ thuộc vào một đối tác thương mại lớn,” Feliciano de Sá Guimarães từ Cebri, viện nghiên cứu quan hệ quốc tế của Brazil, cho biết.

Guimarães lưu ý rằng quốc hội Brazil vừa trao cho chính phủ những quyền lực mới rộng rãi để trả đũa các hoạt động thương mại không công bằng — các biện pháp được coi là công cụ để chống lại Trump nhưng cũng có thể được sử dụng chống lại Trung Quốc.

Các vấn đề văn hóa cũng quan trọng. Hầu hết các thành viên giới tinh hoa Mỹ Latinh được giáo dục ở Mỹ hoặc châu Âu và cảm thấy có ít tiếng nói chung với Bắc Kinh.

Thay vì chọn phe, các quốc gia Mỹ Latinh muốn đa dạng hóa thương mại hơn. Chile có mức độ phụ thuộc vào Trung Quốc cao nhất trong số các nền kinh tế lớn trong khu vực; không phải ngẫu nhiên mà Tổng thống Gabriel Boric gần đây đã tới Ấn Độ để mở ra thị trường xuất khẩu mới.

Và Brazil đang theo đuổi thương mại với các quốc gia vùng Vịnh đang lo lắng về việc đảm bảo nguồn cung thực phẩm, trong khi Costa Rica hiện đang tìm cách gia nhập khối thương mại CPTPP do châu Á thống trị.

Dù theo đuổi chính sách tách rời khỏi Trung Quốc, chính quyền Trump có thể sớm nhận ra rằng mục tiêu này khó thành hiện thực nếu thiếu sự hợp tác từ Mỹ Latinh. Khu vực này không chỉ nắm giữ nhiều khoáng sản thiết yếu như lithium và đồng – những nguyên liệu chiến lược cho các ngành công nghệ cao – mà còn là địa điểm lý tưởng để đặt các nhà máy sản xuất chi phí thấp, thay thế phần nào vai trò “công xưởng thế giới” của Trung Quốc.

Theo nhận định của Luis Oganes, Giám đốc nghiên cứu vĩ mô toàn cầu tại JPMorgan, khi giá cả tại Mỹ leo thang và doanh nghiệp phàn nàn rằng yêu cầu của chính quyền là bất khả thi, Washington sẽ phải chịu áp lực lớn để quay lại chiến lược "gần-shoring" với các đối tác trong khu vực, đặc biệt là Mexico và các nước Nam Mỹ. Tự cô lập khỏi cả Trung Quốc lẫn các nước láng giềng sẽ là lựa chọn không bền vững.