Thế giới đã lo lắng quá mức về thuế quan của Trump?

Vào đầu năm nay, cả thế giới dường như đồng thuận ở một điểm: nếu Donald Trump tiếp tục triển khai chính sách thuế quan, điều đó sẽ khiến đồng USD mạnh lên và kéo theo tình trạng lạm phát đình trệ. Các giám đốc điều hành, nhà đầu tư và giới bình luận đều nói như vậy. Giới kinh tế học ước tính rằng mỗi điểm phần trăm tăng trong thuế suất sẽ khiến tăng trưởng của Mỹ giảm 0.1% và lạm phát tăng thêm 0.1%. Nhưng cho đến nay, hậu quả đã ít gây xáo trộn hơn rất nhiều so với những gì hầu hết mọi người dự đoán.

Một số nhà phân tích vẫn cho rằng nguyên nhân là vì các lời đe dọa của Trump chủ yếu chỉ là để dọa dẫm. Tuy nhiên, thuế suất hiệu quả của Mỹ đã tăng từ 2.5% lên 15%. Doanh thu từ thuế nhập khẩu đang đạt tốc độ hơn 300 tỷ USD mỗi năm — gấp khoảng bốn lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Nhiều nhà kinh tế từng giả định rằng khi giảm nhập khẩu, thuế quan sẽ gần như tự động làm đồng USD mạnh lên, dựa trên lập luận về cân bằng tài khoản vãng lai. Thay vào đó, đồng USD lại trải qua đợt sụt giảm tồi tệ nhất trong nửa đầu năm kể từ những năm 1970.

Sự đảo chiều bất ngờ này hiện được cho là vì đồng USD đã bắt đầu năm ở mức được định giá quá cao trong lịch sử. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đang nắm giữ lượng lớn tài sản định danh bằng USD. Gần đây, họ đã bắt đầu phòng ngừa rủi ro và đầu tư nhiều hơn ra ngoài nước Mỹ. Nhiều quốc gia đang ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn để rót vốn, một phần vì các lời đe dọa thuế quan đã thúc đẩy họ cải cách kinh tế và ký kết các thỏa thuận thương mại với các đối tác không phải Mỹ.

Điều bí ẩn lớn hơn là vì sao tác động gây lạm phát đình trệ của thuế quan đến nay vẫn chưa xuất hiện rõ ràng trong các số liệu tổng thể. Liệu Mỹ thực sự đang được một “bữa ăn miễn phí” — thu về 300 tỷ USD mỗi năm từ thuế quan mà không chịu hệ lụy gì đáng kể? Theo một số ước tính, các nhà xuất khẩu nước ngoài đang chịu khoảng 20% chi phí — một phần lớn hơn nhiều so với thời kỳ nhiệm kỳ đầu của Trump. Tuy nhiên, 80% còn lại vẫn được chi trả, chia đều giữa các công ty Mỹ và người tiêu dùng Mỹ.

Lý do hợp lý là tác động kinh tế tiêu cực của thuế quan đang bị bù đắp bởi các lực đẩy khác, bao gồm làn sóng đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI) và kích thích tài khóa từ chính phủ. Kể từ tháng 1, các ước tính về số tiền mà các công ty công nghệ lớn sẽ chi cho hạ tầng AI trong năm nay đã tăng thêm 60 tỷ USD, lên tổng cộng 350 tỷ USD. Các doanh nghiệp nhỏ cũng đang chạy đua để bắt kịp làn sóng này, qua đó góp phần thúc đẩy tăng trưởng. Và tất cả sự hứng khởi này đã làm dịu đi những lo ngại rằng bất ổn về chính sách thương mại sẽ làm giảm niềm tin và khiến doanh nghiệp ngừng đầu tư.

Tâm lý lạc quan nhờ AI cũng đang thúc đẩy tăng trưởng bằng cách giữ cho các điều kiện tài chính ở mức nới lỏng, dù lãi suất đang cao. Theo một chỉ số mới từ Fed, các điều kiện tài chính sẽ chỉ ở mức trung lập nếu không có thị trường chứng khoán, vốn tiếp tục tăng trong năm nay chủ yếu nhờ nhóm cổ phiếu AI.

Trong khi đó, lời hứa về việc giảm thuế đang giúp các doanh nghiệp Mỹ dễ dàng hấp thụ phần chi phí thuế quan lớn hơn so với kỳ vọng, thay vì chuyển hết sang người tiêu dùng. Dự luật thuế “tuyệt đẹp” của Trump được kỳ vọng sẽ giúp các doanh nghiệp Mỹ tiết kiệm khoảng 100 tỷ USD trong năm nay và còn nhiều hơn thế vào năm 2026, chủ yếu nhờ các ưu đãi thuế.

Điều đó không có nghĩa là thuế quan không gây tổn thất kinh tế. Thực tế, chi phí đang bắt đầu xuất hiện ở mức giá cao hơn đối với các mặt hàng gia dụng lớn, đồ thể thao và đồ chơi.

Tuy nhiên, lạm phát vẫn được kiềm chế nhờ giá thuê nhà và giá của một số mặt hàng khác như ô tô cũ và năng lượng đang giảm. Và những mức giá này đang giảm vì những lý do không liên quan đến thuế quan — ví dụ như giá xe cũ vẫn đang điều chỉnh từ mức đỉnh do gián đoạn chuỗi cung ứng trong đại dịch.

Vì vậy, các nhà kinh tế không hoàn toàn sai về thuế quan. Và tình trạng lạm phát đình trệ có thể vẫn sẽ xảy ra, đặc biệt nếu thuế suất hiệu quả trung bình tiếp tục tăng. Nhưng đến nay, ngay cả mức thuế cao hơn nhiều cũng chưa đủ để làm lu mờ các lực lượng lớn hơn đang duy trì tăng trưởng và kiềm chế lạm phát.

Theo một nghĩa nào đó, những gì đang diễn ra là sự lặp lại của năm 2023. Khi đó, nhiều người cũng dự báo rằng cú sốc từ việc Fed tăng lãi suất sẽ khiến tăng trưởng Mỹ chững lại rõ rệt, nhưng sau đó phát hiện ra rằng tác động đó đã bị triệt tiêu bởi làn sóng đầu tư vào AI và khả năng chi tiêu dường như vô hạn của chính phủ Mỹ.