"Thời kỳ hoàng kim" trong quan hệ ngoại giao Mỹ-Nhật đang dần kết thúc?

“Một tình bạn hiếm có” là cách Tổng thống Donald Trump mô tả mối quan hệ Mỹ-Nhật vào tháng Một, bày tỏ sự tin tưởng rằng “liên minh quý giá giữa hai quốc gia của chúng ta sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong tương lai xa!”

Chưa đầy nửa năm sau, liệu ánh sáng đã bắt đầu mờ dần trên điều được ca ngợi là một “thời kỳ vàng” mới của mối quan hệ giữa hai quốc gia?

Các cuộc đàm phán thương mại giữa hai nước, ban đầu được kỳ vọng sẽ đạt được thỏa thuận nhanh chóng, đã trở thành một quá trình kéo dài với thời hạn ngày 9 tháng 7 đang đến gần. Nhật Bản đã hủy bỏ một cuộc họp quốc phòng cấp cao mà họ thường rất mong muốn tham dự giữa các báo cáo về yêu cầu tăng chi tiêu quốc phòng từ Mỹ. Và khoảng cách đã xuất hiện giữa Trump và người đồng cấp, Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, về tình hình ở Trung Đông.

Trở ngại lớn nhất, tất nhiên, là thuế quan. Việc áp đặt thuế đơn phương là điều mà Nhật Bản hy vọng sẽ tránh được nhờ mối quan hệ "đặc biệt". Khi điều đó không thành, quan điểm chung là Tokyo sẽ đạt được một thỏa thuận khá nhanh chóng. Thay vào đó, nhà đàm phán chính của Nhật Bản, Ryosei Akazawa, đã phải đi đi lại lại đến Mỹ, gần đây nhất là vào cuối tuần này, với hai bên dường như vẫn còn cách xa nhau — không được hỗ trợ bởi sự thiếu đồng thuận từ phía Mỹ về những gì họ thực sự muốn.

Đáng ngạc nhiên, Nhật Bản đã kiên quyết, cảnh báo rằng họ sẽ không chấp nhận một thỏa thuận tồi chỉ để đạt được nhanh chóng. Các báo cáo truyền thông trong nước cho thấy một thỏa thuận giữa hai nhà lãnh đạo tại Hội nghị G7 ở Canada đã gần đạt được, tuy nhiên Trump đã rời đi sớm và Ishiba trở về tay không.

Làm phức tạp thêm vấn đề là sự bất đồng ngày càng lớn về quan điểm quốc phòng. Nhật Bản đã vận động mạnh mẽ để giữ thương mại và an ninh là hai vấn đề riêng biệt. Nhưng sau đó, họ đã hủy bỏ các cuộc đàm phán an ninh giữa các lãnh đạo quốc phòng và ngoại giao, Tokyo không hài lòng với yêu cầu từ Mỹ về việc tăng thêm chi tiêu cho an ninh quốc gia.

Số tiền phải chi tiêu thêm là bao nhiêu vẫn chưa rõ ràng. Nhật Bản đã phủ nhận rằng Mỹ đang yêu cầu chi tiêu cao hơn, nhưng trong vài tuần gần đây, các báo cáo cho thấy Washington muốn Tokyo chi từ 3% đến 5% GDP, các lãnh đạo NATO tuần trước đã đồng ý với con số cao hơn sau áp lực từ Trump. Nhưng Nhật Bản vẫn còn đang gặp khó khăn để đạt được cam kết 2% trước đó. Và điều gây vấn đề nhất, Ishiba từ lâu đã tuyên bố phản đối bất kỳ mục tiêu số liệu nào, lập luận rằng điều quan trọng hơn là xác định số tiền được chi tiêu cho mục đích gì. Thủ tướng Nhật Bản cũng hủy kế hoạch tham dự cuộc họp NATO tại The Hague.

Vấn đề Iran lại ít được chú ý hơn. Ishiba may mắn rằng ít người để ý đến phát biểu của ông vào ngày Israel tấn công. “Việc sử dụng biện pháp quân sự của Israel không thể được phép. Điều này hoàn toàn không thể chấp nhận được và chúng tôi mạnh mẽ lên án hành động này.” Tuy vậy, chỉ vài ngày sau tại G7, Nhật Bản đã ký kết một tuyên bố khẳng định quyền tự vệ của Israel, và lên án Iran là “nguồn chính của bất ổn khu vực và khủng bố.” Và khi Mỹ sau đó tự mình ném bom các cơ sở hạt nhân của Iran, Ishiba không bày tỏ phản đối cũng không ủng hộ mạnh mẽ. Phe đối lập đã cáo buộc ông về tiêu chuẩn kép.