Vào ngày 12 tháng 2, tổng thống Mỹ đã khởi động tiến trình đàm phán hòa bình trong cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin, làm dấy lên nghi ngại cho các đồng minh NATO rằng ông sẽ buộc Kyiv phải chấp nhận các điều khoản của ông Putin, bao gồm việc Nga chiếm đóng vĩnh viễn lãnh thổ Ukraine.

Một thỏa thuận như vậy sẽ tạo ra một tiền lệ mà họ luôn muốn tránh, vì điều này có thể thúc đẩy việc ông Putin xâm lược thêm nhiều quốc gia khác trong chiến dịch khôi phục phạm vi ảnh hưởng thời Xô viết của Nga.

Trump và chính quyền của ông nói gì về cuộc chiến ở Ukraine?

Trong một cuộc tranh cử tổng thống hồi tháng 9, ông Trump đã né tránh câu hỏi về việc liệu ông có muốn Ukraine thành công trong nỗ lực đẩy lùi quân xâm lược Nga hay không. Thay vào đó, ông đã nhiều lần tuyên bố trong chiến dịch rằng các cuộc giao tranh nên dừng lại và ông có thể chấm dứt cuộc chiến "trong một ngày" thông qua một thỏa thuận.

Vào tháng 12, Tổng thống Trump đã nói rằng Ukraine cần đạt được thỏa thuận để chấm dứt chiến tranh, và gạt bỏ hy vọng của Ukraine về việc giành lại lãnh thổ bị chiếm đóng. Một điều đáng lo ngại hơn đó là Tổng thống của Mỹ đã gợi ý rằng Ukraine "có thể thuộc về Nga một ngày nào đó."

Ứng viên phó tổng thống của ông, JD Vance, đã nói trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 9 rằng một thỏa thuận sẽ "có thể" đồng nghĩa với việc Nga giữ lại vùng đất đã chiếm ở Ukraine và Ukraine đồng ý từ bỏ mục tiêu gia nhập liên minh quân sự phương Tây NATO. Tân Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã củng cố thông điệp đó, nói với các đồng minh NATO vào tháng 2 rằng việc Ukraine gia nhập liên minh là không thực tế và Kyiv có thể sẽ phải chấp nhận mất một số lãnh thổ. Nga cũng đang yêu cầu Ukraine trở thành một quốc gia trung lập và áp đặt giới hạn nghiêm ngặt về quy mô lực lượng vũ trang.

Một kết quả như vậy sẽ rất khó chấp nhận đối với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy, người từ lâu đã nói rằng đất nước ông không thể chấp nhận một cuộc xung đột đóng băng hoặc bất kỳ sự đánh đổi lãnh thổ nào để đổi lấy hòa bình. Sau đó ông đã mềm mỏng hơn bằng cách ngụ ý rằng Nga có thể - như một biện pháp tạm thời để đạt được hòa bình - giữ quyền kiểm soát thực tế một số lãnh thổ bị chiếm đóng.

Quyết định của ông Trump trong việc đồng ý đàm phán trực tiếp Mỹ - Nga để chấm dứt chiến tranh đã phá vỡ chính sách của cựu Tổng thống Joe Biden, người nhấn mạnh rằng bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào cũng phải có sự tham gia của lãnh đạo Ukraine. Điều này làm dấy lên khả năng ông Trump có thể áp đặt các điều khoản hòa bình lên Kyiv bằng cách đe dọa ngừng viện trợ từ Mỹ. Ông Trump đã phàn nàn về quy mô hỗ trợ cho Ukraine, mà không nói rõ ràng rằng ông có thể cắt đứt viện trợ hoàn toàn.

Mỹ đã viện trợ cho Ukraine như thế nào?

Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, quốc gia này là nước cung cấp viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine, với hơn 64 tỷ USD được chuyển giao kể từ khi Nga bắt đầu cuộc xâm lược quy mô lớn vào tháng 2 năm 2022. Các thiết bị họ đã gửi bao gồm ba bộ phòng không Patriot; 12 hệ thống tên lửa đất đối không NASAMS tiên tiến; hơn 3,000 tên lửa đất đối không Stinger; hơn 40 hệ thống phóng rocket đa nòng HIMARS; hàng trăm xe bọc thép, đại bác và lựu pháo; ba mươi sáu xe tăng Abrams; và kho đạn dược. Mỹ đã không cung cấp cho Ukraine bất kỳ máy bay hiện đại nào, trong khi các đối tác phương Tây khác đã cung cấp một số lượng nhỏ máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ sản xuất.

Con số này là một phần trong tổng số 174 tỷ USD viện trợ của Mỹ, bao gồm tài trợ để tăng cường an ninh cho Ukraine cũng như hỗ trợ các đối tác khu vực của Mỹ và đồng minh châu Âu để bổ sung kho dự trữ đã viện trợ cho Ukraine. Mỹ cũng đã hỗ trợ chính phủ Kyiv trong việc gỡ bỏ mìn, giúp huấn luyện và trang bị cho nhân viên cứu hộ.

Viện trợ của Mỹ đã tạo ra sự khác biệt gì?

Khi Nga phát động cuộc xâm lược quy mô lớn, Ukraine buộc phải tự vệ chống lại một đội quân lớn hơn nhiều bằng kho vũ khí chủ yếu từ thời Xô viết. Việc tiếp nhận vũ khí Mỹ đã đóng một vai trò quan trọng giúp Ukraine kiểm soát đợt tấn công ban đầu của Nga và duy trì cuộc chiến khi chiến tranh kéo dài. Ở những khu vực có nhiều tranh chấp nhất, quân đột kích Ukraine đã sử dụng xe chiến đấu Bradley của Mỹ để tấn công các khu vực của Nga. Bệ phóng HIMARS cho phép lực lượng Ukraine có độ chính xác khi tấn công các mục tiêu của Nga phía sau các tuyến đầu. Hệ thống phòng không Patriot đã giúp Ukraine bắn hạ một số tên lửa tiên tiến và chết chóc nhất của Nga.

Ông Zelenskiy đã nhiều lần phàn nàn rằng sự hỗ trợ của Mỹ đủ để tránh thất bại nhưng không đủ để chiến thắng. Sau đó ông Biden vào tháng 11 đã cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa của Mỹ để tấn công các mục tiêu bên trong nước Nga. Quyết định mà Mỹ cho rằng là để đáp trả việc Nga triển khai hàng nghìn binh sĩ Triều Tiên này đã vấp phải những đe dọa leo thang hạt nhân từ Moscow. Ông Trump đã chỉ trích động thái này là "điên rồ", cho thấy ông có thể đảo ngược điều này khi nhậm chức.

Ukraine có thể tiếp tục chiến đấu mà không cần sự giúp đỡ của Mỹ không?

Nếu ông Trump cắt viện trợ mà không có đủ nỗ lực ngoại giao để buộc Nga ngừng chiến đấu, Ukraine sẽ phải đối mặt với khả năng thất bại. Các xe tăng, bệ phóng tên lửa và hệ thống phòng không do Mỹ cung cấp sẽ cạn kiệt đạn dược trong vòng vài tháng.

Các đồng minh chủ chốt khác của Ukraine như Đức, các quốc gia Baltic và Pháp, đã nói rằng họ sẽ tiếp tục ủng hộ đất nước này trong mọi hoàn cảnh. Tổng Thư ký NATO mới là Mark Rutte đã gặp các nhà lãnh đạo châu Âu và ông Zelenskiy vào tháng 12 để thảo luận các cách tăng cường viện trợ cho Ukraine, và các quốc gia thành viên EU đang tranh luận về việc có nên tịch thu tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga ở nước ngoài như một cách để chi trả cho nhu cầu của Kyiv hay không.

Tuy nhiên, sự hỗ trợ của châu Âu sẽ không bù đắp được cho việc mất đi sự ủng hộ của Mỹ, và các đồng minh châu Âu của Ukraine thiếu năng lực sản xuất để thay thế nguồn cung vũ khí của Mỹ.

Ông Zelenskiy đã nói gì về Tổng thống Trump?

Sau chiến thắng bầu cử của ông Trump vào ngày 5 tháng 11, các quan chức Ukraine đã tỏ ra khá bình tĩnh. Ông Zelenskiy đã chúc mừng Tổng thống Trump và ca ngợi cách tiếp cận "hòa bình thông qua sức mạnh" của ông như một công thức có thể mang lại thỏa thuận.

Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Ukraine đã có mối quan hệ không suôn sẻ với ông Trump ngay từ đầu. Ông đã cố gắng tiếp cận một cách thực dụng, mang tính kinh doanh trong các cuộc đàm phán, đề xuất việc cấp quyền tiếp cận các khoáng sản quan trọng của Ukraine để đổi lấy sự bảo vệ liên tục của Mỹ. Ông Trump ngay lập tức nói rằng ông muốn các tài sản này tương đương với 500 tỷ USD.

"Tôi chắc chắn chúng ta sẽ đạt được thỏa thuận," ông Zelenskiy đã nói để đáp lại yêu cầu đó.